Climaxi en lokale actiecomités van Ronse, Kruisem, Oostende, Kortemark en Stabroek brachten op 17 augustus 2023 de resultaten naar buiten van het bloedonderzoek naar PFAS die zij organiseerden in deze gemeenten. De resultaten tonen dat driekwart van de geteste mensen PFAS-waarden in het bloed heeft die (ver) boven de Europese gezondheidsnorm liggen. Het Vlaamse overheidsniveau - bij monde van het kabinet van Minister van Leefmilieu Zuhal Demir en het Departement Zorg Vlaanderen - lijkt de schouders op te halen bij dit nieuws en vindt bijkomende maatregelen niet nodig. We zetten in dit artikel uiteen waarom er wel nood is aan urgente actie.

Vandaag maakte Indaver bekend dat ex-PFAS-coördinator Karl Vrancken aan de slag gaat als duurzaamheidsmanager. Vrancken loodste de Vlaamse Overheid door de PFAS-storm van 2021 tot eind 2022 en was tot voor kort wetenschapper bij het Vlaams Instituut voor Technologische Ontwikkeling (VITO, een instituut dat onderzoek doet naar technologie en haar impact voor het algemeen belang). Hij en VITO lagen eerder al onder vuur voor hun aanpak van de PFAS-problematiek. Zo zou VITO onder meer te laks omspringen met regulering en vaak belang hechten aan de economische haalbaarheid van oplossingen.

PFAS werd gevonden op vele plaatsen in Vlaanderen. Op sommige plekken werden hoge concentraties van deze forever chemicals gevonden in de bodem, het grond- en/of oppervlaktewater. Op enkele van deze vervuilde plekken - zoals in Ronse, Stabroek en Kruisem - organiseerde Climaxi samen met buurtcomités en artsen bloedonderzoek voor bewoners. We houden PFAS op de agenda want de chemische vervuiling gaat niet weg - niet uit de omgeving, niet uit de mensen.

PFAS is ook complexe materie en Climaxi werkt daarom samen met specialisten. Onder hen de Nederlandse toxicoloog en internationaal PFAS-deskundige Jacob de Boer en meester Isabelle Larmuseau, topadvocate in omgevingsrecht. Voor het recente nummer van Climaxi Magazine brachten we beiden samen voor een interview: hoe zit het nu met die PFAS in Vlaanderen?

Het PFAS-bloedonderzoek van vzw Climaxi en een aantal lokale buurtcomités bracht in de eerste twee plaatsen (Kortemark en Kruisem) een vijftigtal mensen samen. Zij laten vrijwillig een bloedmonster nemen en controleren de eigen pfas-waarden. In een brief die het Departement Zorg stuurde naar de organisatoren, lokale overheden en de eerstelijnszones wordt het initiatief nu afgeraden. Je kan dit onderzoek steunen door een bijdrage op rekening van vzw Climaxi BE40 0016 3236 1163, met vermelding bloedonderzoek.

De vergunning van Indaver om PFAS en andere chemische stoffen te lozen, liep af op 18 juni 2023. De afvalverwerker beschikt vandaag niet over een verlenging van deze vergunning terwijl ze nog PFAS in het Scheldewater loost. Daarnaast blijft het onduidelijk hoeveel PFAS er via de schouw van Indaver verspreid worden. In dit artikel lichten we de zorgelijke situatie rond Indaver nog eens toe - meteen ook de reden waarom Climaxi bloedonderzoek opzet naar de aanwezigheid van PFAS bij burgers uit de naburige gemeente Stabroek.

Indaver deed sinds juni 2022 forse investeringen voor het zuiveren van haar afvalwater. Het afvalwater gaat nu over 8 actiefkoolfilters in serie. De Vlaamse Milieu Maatschappij (VMM) deed in 2023 drie metingen van het afvalwater. Resultaat? De meeste PFAS blijven onder de lozingsnorm van 100 nanogram/l.

Water: PFBA en GenX

Maar we zijn er nog niet. Indaver loosde voor de verstrenging van de vergunning in juni 2022 meer dan 1400 nanogram/l PFBA in het Kanaaldok en zo in de Schelde. In twee van de drie recente metingen van VMM lagen de concentraties nog steeds een factor 6 boven de vergunde concentratie van 100 nanogram/l.

Ter ere van het 40-jarig bestaan van het Anti-stort monument in Boom reiken Actiegroep Leefmilieu Rupelstreek ALR en Climaxi prijzen uit. Het Anti-stort monument de ‘Rode Pijl’ dateert van 1983. Bewoners eisten toen het einde van het storten van radioactief gips, vliegas, asbest, huisvuil,
restanten van verbrandingsovens. Het slechte nieuws is dat de betekenis van het anti-stort monument terug actueel is. Vandaag zien heel wat mensen zich opnieuw geconfronteerd met een stort-opmars van chroom 6, PFAS, arseen en ander industrieel afval. Mensen maken zich zorgen over
hun gezondheid. Het goede nieuws is dat burgers zich organiseren. De milieufaam eert met een (klein) anti-stort monument gebakken in Boomse klei, al wie opkomt voor onze gezondheid. Maar er is meer. Diegenen die onze gezondheid schaden en gevaarlijke stoffen lozen krijgen een milieublaam.

In Kortemark maken buurtbewoners zich al langer zorgen over de impact van het stort van NV Silvamo. Ze vrezen dat de aard van de afvalstoffen die er gestort worden een gezonde leefomgeving in het gedrang brengen.

Momenteel loopt er een openbaar onderzoek in de aanvraag van een nieuwe lozingsvergunning van 3M in Zwijndrecht. 3M kwam eerder al in opspraak voor het vervuilen van haar omgeving met PFOS en andere PFAS. Zo kwam eerder dit nieuws aan het licht dat jongeren binnen een straal van 5km te veel PFOS in hun bloed hebben. PFOS is een toxische chemische stof uit de familie van PFAS. Deze stof stapelt zich op in het lichaam en veroorzaakt hormoonverstoring en maakt het immuunsysteem zwak.

Gisteren ging het kortgeding door tussen de buurtbewoners van Kortemark, verenigd in Leefbaar groot Kortemark, rond het Silvamo-stort van Kortemark. De bewoners vechten de vergunning aan die Minister van Leefmilieu Demir uitreikte aan het bedrijf om PFAS-houdend afval te storten. In de buurt is al een ernstige vervuiling van 3300 ng/l PFAS en overschrijding van nikkel vastgesteld. Voor de buren is het bad vol. Volgens de rechter is er geen reden om de vergunning te schorsen ‘omdat de situatie ter plekke niet zal verslechteren.’ De definitieve uitspraak rond de eventuele vernietiging van de vergunning moet nog komen. Climaxi deelt de mening van de buurtbewoners en ondersteunt hen.