Indaver loost nu PFAS zonder vergunning

Indaver kreeg op 18 juni 2022 een vergunning voor het lozen van PFAS en andere chemische stoffen. Deze vergunning liep voor één jaar en Indaver heeft vooralsnog geen verlenging verkregen. Sinds maandag 19 juni 2023 loost Indaver met andere woorden zonder vergunning PFAS in het Scheldewater. Daarnaast blijft het onduidelijk hoeveel PFAS er via de schouw van Indaver verspreid worden en ontbreekt er een normenkader voor luchtemissies.

Indaver deed sinds juni 2022 forse investeringen om haar afvalwater te zuiveren omdat de vergunningsvoorwaarden verstrengd werden. Het afvalwater doorloopt nu een serie van acht actiefkoolfilters. De Vlaamse Milieu Maatschappij (VMM) deed in 2023 drie metingen van dit afvalwater. Het resultaat? De meeste PFAS blijven onder de lozingsnorm van 100 nanogram/l. De vraag is waarom Indaver vandaag dan zonder vergunning kan verder doen?

PFBA en GenX in het afvalwater

Voor de verstrenging van de normen in 2022, loosde Indaver meer dan 1400 nanogram/l PFBA (een PFAS) in het Kanaaldok waarlangs het in de Schelde terecht kwam. In twee van de drie metingen in 2023 van VMM lag de concentratie PFBA nog steeds een factor 6 boven de vergunde concentratie van 100 nanogram/l. Ook voor de PFAS-stof GenX (HFPO-DA) vond VMM te hoge concentraties in het afvalwater. GenX was aanwezig in het afvalwater in concentraties van 130 nanogram/l. Dit is hoger dan toegestaan in Vlaanderen (100 nanogram/l).

Lucht: nood aan strenge en duidelijke normering

Ook PFAS die vrijkomen via de schouw van Indaver slaan terug neer rondom het bedrijf. Onderzoeker Chiel Jonker van Universiteit Utrecht deed eerder dit jaar onderzoek naar PFAS in oppervlaktewater rond de site van Indaver. Uit de resultaten blijkt dat voor meerdere PFAS de concentraties nog hoger zijn dan in de Schelde. PFBA liet hierbij de hoogste concentraties zien.

Concentraties (ng/l) PFBA in sloten, vennen en vijvers in de nabijheid van Indaver.

Indaver verbrandt chemisch afval in haar ovens. Professor emeritus en toxicoloog Jacob de Boer rekende eerder al uit op basis van een studie van het Vlaams Instituut Technologisch Onderzoek (VITO) dat Indaver 1,3 kg PFAS per jaar de lucht in blaast.

Europa heeft tot nu toe geen wetgevend kader voor PFAS-uitstoot via de lucht. Een nieuwe studie van VITO over de luchtemissies van Indaver is voorzichtig positief. Aangezien er Europees geen normen zijn en er ook geen richtwaarden zijn voor PFAS naar gezondheid, hanteert de studie een tijdelijk toetsingskader dat gebaseerd is op maximum inname van PFAS via orale blootstelling – namelijk 4,4 ng/kg lichaamsgewicht per week. Dat gaat over de lucht die we inademen maar ook wat we binnenkrijgen via PFAS verwerkt in lipstick, rietjes, verpakkingen, vis, eieren, groenten, … en zo meer.

VITO stelde in oktober 2021 een tijdelijk toetsingskader voor, dat werkbaar zou zijn voor luchtemissies in bewoonde zones: “Dit is een waarde tussen 0,4 en 2,2 nanogram/m³ voor de som van de 4 EFSA-PFAS-verbindingen (PFNA+PFOA+PFHxS+PFOS) (jaargemiddelde concentratie; chronische blootstelling).”

VITO schat dat de uitstoot van Indaver zich tussen deze waarden bevindt. Intussen wachten we nog op een definitief toetsingskader en volwaardige gezondheidskundige advieswaarden voor PFAS in omgevingslucht.

Nood aan onderzoek en maatregelen

Climaxi is daarom ongerust over de bodem-, water- en luchtkwaliteit rond Indaver. Zo is de kwaliteit van het Scheldewater ondermaats terwijl Indaver vandaag zonder lozingsvergunning verder opereert. 

In een reactie laat Indaver weten dat de procedure voor een gewijzigde omgevingsvergunning momenteel nog loopt en dat ze in tussentijd voldoen aan de rapportagegrenzen zoals bepaald in het Compendium voor de monsterneming, meting en analyse van water (WAC). De normen in het WAC zijn strenger en hanteren een rapportagegrens van 20 ng/l tot 50 ng/l voor verschillende PFAS. Wanneer zij deze metingen moeten rapporteren is onduidelijk. Dit roept meteen de vraag op waarom Indaver er klaarblijkelijk nu wel in slaagt om minder PFAS te lozen maar dit in de toekomst opnieuw wil optrekken? De hele kwestie is alvast onduidelijk en weinig transparant.

Een vergunning is alsnog verplicht en noodzakelijk. Het is voor de Vlaamse overheid een hefboom om strenger op te treden tegen industriële vervuiling en investeringen te eisen. Ook de gemeente Stabroek nabij Indaver baart Climaxi zorgen. In Stabroek zelf zijn er twee mogelijke PFAS-vervuilingshaarden rond een oude stortplaats en de brandweerkazerne. Daarnaast waarschuwt Climaxi ook voor de luchtvervuiling met PFAS in Stabroek die uit de schouwen van Indaver komt. Een Europees normenkader voor PFAS-vervuiling via de lucht is dringend nodig.

Om bewoners in en rond PFAS-vervuilde gebieden te ondersteunen, faciliteert Climaxi bloedonderzoeken op vijf verschillende plaatsen in Vlaanderen. Zo worden in juni in Oostende (langs luchthaven), Kortemark (langs het Silvamo-stort), Kruisem (langs stortplaats Meirestraat), Ronse (langs textielsector) en Stabroek (langs Indaver) bloedstalen genomen van omwonenden.

Deze bloedstalen zullen ons inzicht geven in de volksgezondheid van omwonenden van met PFAS-vervuilde sites. Dit eerste onderzoek dient om de PFAS-vervuiling op de politieke agenda te houden en aan te dringen op sanering waar nodig. Climaxi vindt dat mensen het recht hebben om te weten welke PFAS-vervuiling zich reeds in hun lichaam opgestapeld heeft.

Climaxi is ervan overtuigt dat het beschermen van het milieu en leefomgeving nodig is om het klimaat te redden. Ecosystemen die onder druk staan van vervuiling, kunnen geen extreme schokken van het klimaat aan. Daarom eist Climaxi de stopzetting van de verbranding van PFAS-afval tot er een Europees normenkader is dat wetenschappelijk onderbouwd is. Climaxi eist ook een daadkrachtige interpretatie van het voorzorgsprincipe. Een bedrijf mag enkel uitstoten wat haar vergunning toelaat. Enkel zo kan de omgeving beschermd worden en kan een overheid grip krijgen op grootschalige industriële vervuiling.

Katrin Van den Troost