Winst of water? ‘Groen’ staal verergert droogte in Brazilië

 “Dat Aperam op een duurzame manier staal wil produceren, kunnen we enkel maar toejuichen. Maar niet ten koste van mens en natuur. Daarom vraagt FairFin aan de banken om hun verantwoordelijkheid op te nemen en kritischer te zijn voor de groene ambities van Aperam.” zegt Jozef Vandermeulen van FairFin.

Water slurpende eucalyptus-plantages.

Aperam noemt haar staalproductie in Brazilië ‘groen’ omdat de hoogovens houtskool op basis van eucalyptushout gebruiken, in de plaats van vervuilende ‘cokes’ op basis van steenkool. De eucalyptus waarvan ze deze houtskool maken, groeit Aperam zelf in plantages in de Cerrado - een droog savannegebied met een grote natuurlijke biodiversiteit. Verschillende Braziliaanse universiteiten en middenveldorganisaties (onder leiding van IDEC, een van FairFin’s partners in Brazilië) namen daar de lokale milieu-impact van Aperam onder de loep. Wat blijkt? In de buurt van eucalyptusplantages daalt het grondwaterpeil significant: het water in de rivieren staat er lager en de waterbronnen drogen op. Eucalyptus is namelijk geen inheemse plant en is niet aangepast aan het droge klimaat in de Cerrado, waardoor Aperam’s monocultuur plantages enorm veel water opslorpen.

Dit heeft grote gevolgen voor de biodiversiteit van de streek én voor de lokale bevolking. “Eucalyptusplantages zorgen wereldwijd voor een daling van de grondwaterstand, vermindering van biodiversiteit en meer bosbranden. Ze helpen het klimaat dan ook helemaal niet vooruit… integendeel.” zegt Filip De Bodt van Climaxi. “Dat kwam al naar boven in 2012, in de documentaire van Broers en Lecluyse over het Braziliaanse bedrijf Veracel en de certificering van papier via keurmerken als FSC. Tien jaar later zien we dat andere sectoren deze vorm van greenwashing volgen. Greenwashing is booming business geworden.”

Watertekort en onteigening. 

De meeste families in de regio leven van kleinschalige landbouw, waarmee ze zowel zichzelf als de naburige steden voeden. Maar door de waterschaarste moeten ze hun landbouwactiviteiten terugschroeven of zelfs helemaal stopzetten. Bovendien werden al meerdere gezinnen van hun land onteigend om meer ruimte te maken voor de plantages van Aperam. Deze families komen in een extra kwetsbare situatie terecht: zonder eigen landbouwgrond en met een tekort aan water. De situatie is zo extreem dat de overheid via vrachtwagens water naar de regio laat vervoeren. Maar het zijn de lokale bevolking en de belastingbetaler die betalen voor deze minimale waterbevoorrading terwijl Aperam’s winsten uit het ‘groene’ staal onaangetast blijven.

Een belangrijke hefboom.

Niet alleen Aperam zelf, maar ook de financierders van het bedrijf dragen hierbij een verantwoordelijkheid: zonder hen bestaan deze projecten niet. Zij kunnen dus een belangrijke hefboom vormen en moeten verantwoordelijkheid opnemen voor wat er met hun geld en het geld van hun klanten gebeurt. “Als Aperam’s groene ambities serieus zijn, moeten ze actie ondernemen. Hetzelfde geldt voor de Belgische banken die het bedrijf financieren. Zij moeten kritisch kijken naar de claims van Aperam en verbetering eisen binnen een duidelijke en transparante tijdslimiet,” benadrukt Vandermeulen. “Daarom lanceren we een klachtenbrief, zo kunnen klanten van deze banken eisen dat hun bank actie onderneemt.”

Banken en vermogensbeheerders in België investeerden de laatste vijf jaar 612 miljoen euro in Aperam. Vooral BNP Paribas springt daarbij in het oog, met 297 miljoen euro aan leningen en investeringen. Maar ook ING financierde Aperam voor 159 miljoen euro, KBC voor 62 miljoen euro, Deutsche Bank voor 58 miljoen euro en Argenta voor 9 miljoen euro.