Energiepact … kunnen we nu bij de pakken neerzitten?

Een gevaarlijke achterpoort in het energiepact

Eind 2017 werden de vier milieuministers die ons kleine land rijk is het eindelijk eens over een gemeenschappelijk beleidsdocument. Het energiepact was geboren. Een aantal inhoudelijke zaken gaan in de goede richting, hoewel onvoldoende (snel). Het respecteert de kernuitstap, en zet in op hernieuwbare energie. Het was echter nog niet lang uitgesproken, of de nucleaire lobby, het VBO, samen met hun politieke stromannen, gaven sterk tegengas. Het zou te duur zijn, en geen leveringszekerheid noch voldoende betrouwbaarheid  garanderen. Met als voorlopig resultaat een dubbelzinnig “akkoord”: men behoudt de kernuitstap, maar bouwt opnieuw een achterpoort in onder het mom van leveringszekerheid en betaalbaarheid. Positieve tegenkrachten roeren zich echter ook…

Door Marc Alexander, 11 maart beweging

Kan één van de meest genucleariseerde landen genoeg elektriciteit hebben zonder kernenergie?

België is één van de koplopers wereldwijd wat betreft het aandeel van kernenergie in de opwekking van elektriciteit. Gaan we niet meer broeikasgassen utstoten wanneer we de kernreactoren sluiten, en gascentrales bouwen? Deze vraag is zeer belangrijk, gezien de ernst van de opwarming van het klimaat. Wetenschappers van het IPCC beweren immers dat een kritisch omslagpunt al kan liggen bij een volgehouden opwarming van rond +1°C. Gezien de ernst van de toestand, dienen alle methoden om tot een veilige en duurzame energievoorziening te komen, sneller en breder toegepast te worden dan tot nu toe voorzien, inbegrepen in het energiepact. Energiebesparingen en -efficiëntie, hernieuwbare energie, opslagsystemen, vraagsturing, uitbreiding van verbindingen met het buitenland, een grondig ander productie- en consumptiepatroon… alles moet op grotere schaal en sneller gerealiseerd worden. Dat beantwoordt tegelijk onze vraag of er wel genoeg elektriciteit zou zijn: indien we een beleid voeren van snellere en bredere uitbouw van bovengenoemde maatregelen, wordt het langer openhouden van onveilige en dure kernreactoren des te meer overbodig. 

Gaat een kernuitstap in 2025 het klimaat juist niet méér belasten?

In de scenario’s die worden vooropgesteld door het Federaal Planbureau (FPB) gaat men uit van de noodzaak om bijkomende gascentrales te plaatsen, met in het begin een toenemende uitstoot van broeikasgassen. Deze gascentrales zouden dan geleidelijk omgeschakeld worden naar groen gas (biogas, waterstof,…) in plaats van fossiel gas. Is zulk scenario wenselijk, gezien het dringende karakter van een beleid dat klimaatopwarming moet keren? Wanneer de uitbouw van hernieuwbare energie snel en breed gebeurt, en een grondig ander productie- en consumptiepatroon gerealiseerd wordt, is het niet zeker dat de uitstoot van broeikasgassen eerst zou stijgen, om pas daarna weer te dalen. Dit is mogelijk in een scenario waarbij zeer snel drastische maatregelen van energiebesparingen en -efficiëntie worden gecombineerd met een snelle uitbouw van broeikasgasloze installaties. 

Is de energievoorziening dan wel gegarandeerd?

Een argument dat warme of koude voorstanders van kernenergie soms aanbrengen, is dat er gewoon niet genoeg elektriciteit zal zijn, wanneer alle kerncentrales gesloten zullen zijn in 2025. Het is inderdaad kort dag – iets waarvoor de kernlobby systematisch zelf gezorgd heeft door laattijdig en onvoldoende te investeren in bijkomende hernieuwbare energieproductie. Er dient dus vanaf nu zwaar geïnvesteerd te worden in energiebesparingen en hernieuwbare energie. In ieder geval heeft kernenergie bewezen een onbetrouwbare en onveilige energiepartner te zijn. Ze haalt veel lagere benuttingspercentages dan eerst voorzien, en een zwaar kernongeval met een gigantische sociale en economische ramp in het dichtbevolkte en sterk geïndustrialiseerde België, hangt als een zwaard boven ons hoofd. Bovendien vertraagt kernenergie de noodzakelijke transitie juist. Zelf is ze log en amper flexibel, terwijl wind en zon juist een erg flexibele aanvulling nodig hebben.

Wie gaat de rekening betalen zonder (of met) kernenergie

Dat kernenergie goedkoper is, is een fabel dat omwille van de nucleaire belangen kunstmatig in leven gehouden dient te worden. Vooreerst zijn er een reeks kosten die niet of onvoldoende in de vergelijking worden meegenomen, zoals een zo goed als onbestaande verzekering bij zeer zware ongevallen, te laag berekende afbraak- en afvalbehandelingskosten, de afwezigheid van een radioactieve taks (bijvoorbeeld een becquereltaks) ten aanzien van een wel bestaande CO2 prijs en (toekomstige) -taks. Verder zijn er steeds meer voorbeelden dat kernenergie, ondanks die niet meegerekende “verborgen kosten, nu al duurder uitvalt. Meer en meer kerncentrales kampen met economisch-financiële problemen, waaronder Borssele aan de Schelde. En nieuwe kerncentrales zijn nu al tot meer dan tweemaal duurder, zoals het voorbeeld van Hinkley Point C in Engeland aantoont. Daar worden prijzen gegarandeerd die nu al meer dan het dubbele zijn van de marktprijs.

Een sociaal rechtvaardige, kernvrije en fossielvrije toekomstige energievoorziening komt niet vanzelf

Vooreerst is het belangrijk dat draagvlak gecreëerd wordt met een energiebeleid dat sociaal rechtvaardig is. Energie is een recht, of hoort dat te zijn, wat helaas geen evidentie is in een kapitalistische maatschappij. Prijsvorming en de kostprijs voor energiebesparingen dient op een sociaal verantwoorde manier te gebeuren. Via derde betaler regelingen dienen de nodige aanpassingen gedaan te worden bij particulieren en bedrijven die het financieel moeilijk hebben. Bovendien dienen alle bedrijven wettelijk verplicht te worden om een sociaal rechtvaardige transitie naar een klimaatpositieve maatschappij snel en grondig door te voeren, met oog voor jobs, (her)scholing, inkomensgaranties. Daarnaast dient verplichte industriële transitie hand in hand te gaan met een energiebesparende en klimaatneutrale/klimaatpositieve consumptie, bijvoorbeeld door openbaar en zacht vervoer te promoten, biologische agro-ecologie te ontwikkelen,….

Dit alles vereist een zo grondige maatschappelijke omwenteling, dat afwachten of vertrouwen op de bestaande krachtsverhoudingen een gevaarlijke illusie is. Het maatschappelijk middenveld en de gewone mensen zullen deze sociaal rechtvaardige duurzame toekomst niet alleen moeten eisen, maar ook stuwen. In dit kader past de campagne van de 11 maart beweging om te ijveren voor een kernenergievrije, fossielvrije, 100% hernieuwbare sociaal rechtvaardige  toekomst. Met de naderende gemeenteraadsverkiezingen is een campagne opgestart om gemeenten zich te laten uitspreken voor een 100% hernieuwbare toekomst en voor een kernuitstap met een onmiddellijke sluiting van de scheurtjesreactoren Doel 3 en Tihange 2. Ook andere acties vinden doorgang, zoals de klacht-indien actie van 21 april, waar burgers zich bij de politie melden met een klacht tegen Electrabel, wegens gevaar voor hun persoonlijke veiligheid en gezondheid. En wie weet… de gelukte mensenketting van 25 juni 2017 verdient zeker navolging…

Voor meer info: www.kernenergievrijegemeente.be

Bronnen

Akkoord van Parijs, Paris Agreement, http://unfccc.int/files/essential_background/convention/application/pdf/english_paris_agreement.pdf

Alp Energie-Italia, https://www.tijd.be/content/tijd/nl/mme-articles/52/45/34/5245344

Charter kernenergievrije gemeente, http://kernenergievrijegemeente.be/

CNR, Compagnie Nationale du Rhône, Electrabel, https://www.standaard.be/cnt/nfli30122003_005

Economische impact van een kernongeval in Doel, https://www.greenpeace.org/belgium/Global/belgium/report/2014/RapportNL.pdf

Electrabel, hydro-elektrische capaciteit eind 2007, activiteitenverslag 2007, p. 37
Engie hydro-elektrische capaciteit, opgehaald maart 2018 via website https://www.engie.com/activites/electricite/hydroelectricite/

Het energiepact, http://www.lesoir.be/129203/article/2017-12-13/voici-le-texte-du-pacte-energetique

Impact van het energiepact, http://www.plan.be/admin/uploaded/201802260841090.OPREP201802.pdf

IPCC, SYR AR5, p. 74 http://www.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar5/syr/SYR_AR5_FINAL_full_wcover.pdf

Koolstoffiets, foto, https://veiling.catawiki.nl/kavels/9759559-koolstof-fiets-maserati-turismo-2014

NIRAS en recente verhoogde inschatting kostprijs eindberging en ontmanteling, https://www.tijd.be/nieuws/archief/Ontmanteling-kerncentrales-valt-duurder-uit/9991396

Nucleaire winst, Engie praat nucleaire winst fors omlaag, https://www.demorgen.be/binnenland/engie-praat-nucleaire-winst-fors-omlaag-bd27aa38/

Nucleaire winst, Kernuitstap uitstellen? Enkel als de overheid financieel risico draagt, http://www.standaard.be/cnt/dmf20180309_03401324

SHEM, Société Hydro-Electrique du Midi, Electrabel, jaarverslag 2004, p. 63, jaarverslag 2006, p. 53
Sociaal rechtvaardige transitie Alberta, Canada, https://www.mo.be/opinie/hoe-canada-uit-steenkool-stapt-zonder-de-werknemers-te-vergeten

Sociaal rechtvaardige transitie PG&E, California, https://www.pge.com/includes/docs/pdfs/safety/dcpp/JointProposal.pdf

Uitstoot van gascentrales, http://www.enervisa.nl/news/30/57/Wijziging-CO2-uitstoot-van-elektriciteitsproductie

Versicherungspraemie zur Deckung der Haftplichtrisken, die aus dem Betrieb von Kernkraftwerken resultieren, Versicherungsforen Leipzig, 1 April 2011, https://www.versicherungsforen.net/portal/de/leistungen/forschung_und_entwicklung_1/studienundumfragen/kkwstudie2011/kkwstudie2011_1.xhtml