Durban: na twintig jaar palaveren staan we bijna nergens...

Van 28 november tot 9 december vindt in de Zuid-Afrikaanse stad Durban de zeventiende VN-klimaattop plaats (COP17). Het startschot voor die conferenties werd tijdens de milieuconferentie van Rio de Janeiro in juni 1992 gegeven. Bijna twintig jaar en 16 klimaatconferenties later staan we eigenlijk zo goed als nergens in de strijd tegen de opwarming. In 2012 loopt de eerste fase van het Kyotoptocol af. Kyoto is het enige, internationaal, wettelijk kader om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, maar het heeft ons net zo goed met verhandelbare uitstootrechten en propere luchtkastelen in het Zuiden opgezadeld. De feiten zijn vandaag echter wat ze zijn: nog nooit werd er zoveel CO2 en andere broeikasgassen de lucht ingeblazen als in 2010. Indien Durban niet tot bindende afspraken komt, komen we in een redelijk hopeloze situatie terecht van een record-uitstoot zonder enig wettelijk kader rond reducties. Mogelijk zal er daarom voor geopteerd worden om Kyoto te verlengen.

Moet het nog herhaald worden? Om de globale temperatuursstijging zo ver mogelijk onder de kritische grens van 2 graden celsius te houden moeten we in de geïndustrialiseerde wereld onze uitstoot van broeikasgassen laten dalen met ten minste 40 procent tegen 2020 en 85 tot 95 procent tegen 2050 (in vergelijking met 1990). Je kan het ook uitdrukken in deeltjes broeikasgassen in de atmosfeer. Om die opwarming onder de twee graden te houden mag de concentratie van broeikasgassen niet hoger dan 450 deeltjes per miljoen zijn. Om echt veilig te zitten, zouden we zelfs best afklokken op 350 deeltjes per miljoen, maar daar zijn we al aan voorbij... De landen van de EU en de andere industrielanden die verantwoordelijk zijn voor het gros van de uitstoot, zullen ook veruit de grootste inspanning moeten leveren om die uitstoot te verminderen. Maar in plaats van bindende verdragen af te sluiten, verliezen de opeenvolgende VN-klimaatconferenties zich in gepalaver, nep-verdragen, voornemens en discussies over de te volgen agenda.

Centen gezocht in tijden van crisis...

Er schuilt een enorme onrechtvaardigheid in het hele klimaatverhaal. Landen uit het Zuiden hebben weinig of niets bijgedragen tot de klimaatverandering maar ondervinden er vandaag wel de grootste gevolgen van. Nu reeds wordt het aantal klimaatslachtoffers per jaar op 250 miljoen geschat. Vandaag stoot een gemiddelde Congolees of Pakistaan 15 maal minder CO2 uit dan een gemiddelde Amerikaan. Zelfs de verguisde Chinezen stoten per hoofd vier maal minder CO2 uit dan de Amerikanen. De industrielanden hebben de ruimte al opgebruikt en hebben dus een historische schuld uitstaan bij de landen in het Zuiden. Vandaar het voorstel van de internationale sociale bewegingen om een klimaatfonds op te richten, van meer dan 100 miljard euro per jaar om die landen de kans te bieden om een lage koolstofeconomie op te bouwen, zich te beschermen tegen de ergste gevolgen van de opwarming en ze te compenseren voor het niet exploiteren van bepaalde rijkdommen. Maar ook op dat vlak loopt het helemaal niet zoals het moet: de bescheiden beloften die reeds gedaan werden, worden ook door ons land niet nagekomen en er is een wildgroei ontstaan van allerhande klimaatfondsen. Zelfs de Wereldbank, die vrolijk investeert in grootschalige fossiele energieprojecten, beheert een deel van die fondsen. “Als het klimaat een bank was, dan was het al gered”, zei Hugo Chavez in Kopenhagen in 2009. En nochtans, hoe meer we talmen, hoe hoger de factuur zal zijn in de toekomst.

Rond de pot draaien en kiezen voor makkelijke nepoplossingen

De doestellingen voor Durban zijn dus duidelijk: een bindend en sociaal-rechtvaardig klimaatverdrag dat ons in staat stelt om zo ver mogelijk onder de twee graden opwarming te blijven en een bindende financiering van een klimaatfonds die naam waardig voor het Zuiden. Dat is enkel mogelijk via massale investeringen in energieefficiëntie, hernieuwbare energie en de overdracht van groene technologie naar landen in het Zuiden. Alleen is het nu al duidelijk dat dit resultaat niet behaald zal worden. De geïndustrialiseerde landen laten hun eigen economische belangen te vaak primeren. Op twintig jaar tijd hebben we heel veel nepoplossingen uit de bus zien komen. De handel in uitstootrechten werd binnen de kortste keren een lucratieve business die beter was voor de jaarresultaten van multinationals dan voor het klimaat. De zogenaamde groene projecten in ontwikkelingslanden, waarmee Westerse bedrijven uitstootrechten kunnen verdienen, bleken vaak witte olifanten en een excuus om niets in eigen land te moeten doen. Agrobrandstoffen leidden tot een stijging van de prijs van basisvoedsel en grootschalige plantages verjagen inheemse gemeenschappen, ondermeer in LatijnsAmerika. En dan is er nog kernenergie... na Fukushima hoeven we daar geen tekeningetje meer bij te maken? Wat als... we de zaken gewoon op zijn beloop laten?

Het IPCC, het VN-panel van 2000 wetenschappers uit de hele wereld dat regelmatig aanbevelingen formuleert, beweert dat de uitstoot van broeikasgassen ten laatste vanaf 2015 naar beneden moet. Nog enkele jaren de tijd dus, terwijl we op dit ogenblik elk jaar meer uitstoten (in 2010 was er een stijging van zes procent ten opzichte van 2011). Met die kwakkelende klimaatonderhandelingen ziet eigenlijk niemand goed in hoe we daarin zullen slagen. Door de economische crisis lijkt het klimaatthema almaar dieper van de politieke agenda te tuimelen. Nog maar net liet het Internationale Energie Agentschap weten dat het helemaal de foute richting uitgaat en dat we allicht niet meer in staat zullen zijn om de globale opwarming onder de twee graden te houden. Indien we voortdoen zoals we nu bezig zijn, wordt er zelfs over een opwarming van vier tot zes graden gesproken tegen het einde van deze eeuw. De ernst van de zaak lijkt velen te ontgaan. Indien de aarde met meer dan twee graden opwarmt dreigen 3 miljard mensen met een tekort aan drinkwater te kampen. De oogsten in Afrika zullen met 75 procent teruglopen... Indien de opwarming drie graden of meer zal bedragen staat dit gelijk aan de ondergang van het Amazonewoud, de long van de planeet, en zou dit volgens het IPCC betekenen dat er meer dan een miljard ondervoede mensen bijkomen...

Een systeem op hol!

De mens is verantwoordelijk voor de opwarming van de aarde, de mens moet dus ook in staat zijn om die opwarming tegen te houden. Dat lijkt simpeler dan het is. We zien immers dat de opwarming niet enkel het product is van de mens maar ook van een bepaald soort maatschappijmodel. Sinds 150 jaar is de uitstoot van broeikasgassen beginnen stijgen en ook vandaag zien we dat de private winstbelangen vaak voorrang krijgen op de belangen van de planeet. Energiemultinationals investeren opnieuw in steenkool- en zelfs bruinkoolcentrales. Te zot om los te lopen? Ze kijken gewoon hoe ze zo goedkoop mogelijk energie kunnen opwekken en verkopen! Indien we resoluut willen gaan voor een ecologische ommekeer, dan moeten we die energiemarkt terug aan de democratie geven. Naast een openbare energie-maatschappij kunnen er coöperatieven van onderuit worden opgericht, gecontroleerd door de werknemers en de consumenten. Gezinnen kunnen via passiefhuizen hun eigen energie-producent worden. En ook op Europees vlak zal er een coördinatie nodig zijn inzake het opwekken van hernieuwbare energie. Minder energieverbruik en honderd procent groene energie onder democratische controle zijn oplossingen voor de klimaatverandering.

Climaxi, actiebeweging voor een sociaal klimaat, vraagt...

een bindend, drastisch en sociaal-rechtvaardig klimaatverdrag een klimaatfonds voor het Zuiden, die naam waardig dat de uitstoot verminderd wordt in eigen land, niet via projecten elders de afschaffing van het handeltje in uitstootrechten publieke investeringen in isolatie, openbaar vervoer en groene energie een basispakket propere energie voor iedereen, geen afsluitingen

democratische controle over de hele energie-sector

Wist je dat?

 bij een opwarming van meer dan 2 graden celsius drie miljard mensen bedreigd zullen worden door een

tekort aan drinkwater?

 de honger in de hoorn van Afrika mee veroorzaakt wordt door de opwarming?  In Ethiopië werden droogtes vroeger om de acht jaar vastgesteld, nu jaarlijks tot tweejaarlijks.  

 een gemiddelde Amerikaan vier maal zoveel CO2-uitstoot als een gemiddelde Chinees en 15 maal zoveel als een gemiddelde Congolees?

 de klimaattop van Kopenhagen mee gesponsord werd door Coca-Cola, ‘a bottle of hope’? En dat de klimaatactivisten daar ‘a bottle of crapitalism’ van maakten?

 Electrabel ons graag om de oren slaat met praatjes over hun groene energie maar in werkelijkheid niet meer dan enkele procenten aan groene energie aanbieden?

 het stenen tijdperk niet gestopt is omdat de stenen op waren?

David Dessers (stafmedewerker van Climaxi)