Vrijmaking energiesector ferme prijsstijging op 12 jaar.

De volledige vrijmaking van de elektriciteits- en aardgasmarkt dateert al van meer dan 12 jaar geleden. De studiedienst van het ABVV zegt dat dit gezorgd heeft voor een ferme prijsstijging van ongeveer 62 % voor elektriciteit en minder transparantie voor de gebruiker. Het omgekeerde dus van wat men met diezelfde liberalisering wou bereiken.

De datum waarop de energiemarkt volledig werd geliberaliseerd verschilt naargelang het Gewest. In Vlaanderen was dat op 1 juli 2003, terwijl in Brussel en Wallonië de markt sinds 1 januari 2007 volledig is geliberaliseerd.

Tussen 2007 en 2018 is de gemiddelde all-in prijs (energieprijs, transporttarief, distributienettarief, heffingen en BTW) van elektriciteit met 62% gestegen. Deze stijging valt vooral te verklaren door de stijging van de distributienettarieven. De gemiddelde all-in prijs van aardgas is gestegen met 27% .

De verbruikers die van product en/of leverancier willen veranderen worden geconfronteerd met de moeilijkheid om voldoende toegankelijke en begrijpelijke informatie te vinden om objectieve keuzes te maken.

Wat de marktaandelen betreft, hadden de twee historische leveranciers (Electrabel en Luminus) net na de vrijmaking van de markt gezamenlijk een marktaandeel van ongeveer 97 %. De mogelijkheid van de verbruiker om zelf zijn energieleverancier te kiezen heeft een groot effect gehad op de evolutie van de marktaandelen van deze leveranciers. Op 30 juni 2019 hadden Electrabel en Luminus nog een gezamenlijk marktaandeel van 56% in Vlaanderen, 63% in Wallonië en 74% in Brussel.

De energiemarkt wordt steeds complexer, waardoor ze voor de verbruiker minder transparant wordt: allereerst moet de verbruiker kiezen tussen een vaste of een variabele prijs en een contractduur (van 1 tot 3 jaar). Ten tweede moet hij voor de variabele producten de indexeringsformule (op maandbasis of trimestrieel) en een ruim gamma verschillende indexeringsparameters kiezen. Tot in 2017 legde het vangnetmechanisme leveranciers op om trimestriële indexeringsparameters te gebruiken die enkel waren gelinkt aan de beursnoteringen op de groothandelsmarkt voor hun producten met een variabele energieprijs.

Begin 2013 heeft de federale regering een vangnetmechanisme ingesteld om de energieprijzen van nabij te kunnen opvolgen. De regering-Michel heeft beslist een einde te stellen aan het vangnetmechanisme op 31 december 2017. Sinds het einde van het vangnetmechanisme stelt de CREG vast dat steeds meer leveranciers het principe van trimestriële indexeringen voor één of meer van hun variabele producten achterwege laten.

Voorbeeld: voor een bepaalde maand wordt een product aangeboden met een trimestriële parameter voor de nieuwe contracten en de maand erna wordt hetzelfde product aangeboden met een maandelijkse parameter voor de nieuwe contracten, naargelang van de marktvoorwaarden, in hun aanbod aan de verbruiker, d.w.z. in functie van de meest gunstige parameter voor de leverancier en niet voor de verbruiker. Deze diversifiëring van indexaanbod bemoeilijkt het vergelijken (bijna onmogelijk voor de gewone verbruiker) en houdt ook een risico in voor de verbruiker die niet wegwijs geraakt in een massa aan variabele, soms lichtjes verschillende producten en dus onmogelijk prijsbewust en/of ecologisch een keuze kan maken.
 

Regels voor de geliberaliseerde elektriciteitsmarkt?

Wegens het steeds complexer worden van de sector en om de transparantie voor de verbruiker te verbeteren, stelt de CREG de vraag om in de toekomst in het kader van de geliberaliseerde markt om regels vast te leggen voor de elektriciteitsmarkt.

De CREG spreekt zich uit over denkpistes met betrekking tot regels die de transparantie in de sector zouden kunnen vergroten. De voorstellen van de CREG:

• De indexeringsparameters beperken (vandaag zijn er 38 voor de elektriciteitsprijzen) voor de variabele producten
• De leveranciers verplichten om duidelijk te communiceren over de diensten die al dan niet met het contract zijn verbonden en over de kosten die de consument nog moet betalen bij opzegging van het contract
• Het abonnement pro rata tijdens de hele duur van het contract factureren

Om toch voor wat informatie naar de gebruikers toe te zorgen heeft de CREG dan maar zelf informatie verzameld om infografieken te maken die de gebruiker helpen bij het maken van een keuze tussen leveranciers.

Het ABVV wil dat er werk gemaakt wordt van transparantie en toegankelijkheid in de sector. Miranda Ulens: ”Naast de monitoring van de prijsevolutie door de CREG, ondersteunt het ABVV de CREG ook in haar wil om in te werken op de energieprijzen, meer bepaald door regels op te leggen aan de leveranciers met betrekking tot de indexering van de variabele producten. We betreuren ook dat het vangnetmechanisme is stopgezet. We herhalen de eis om de BTW terug te brengen naar 6% in plaats van 21%.” Climaxi kan zich aansluiten bij deze eisen.

Filip De Bodt