Zuid-Amerika: valt het Amazonewoud nog te redden?

Op een tweedaagse top in Zuid-Amerika steken acht landen de koppen samen om het Amazonewoud te redden. Venezuela, Peru, Suriname, Colombia, Bolivia, Ecuador, Guyana en Brazilië maken een plan om het ‘point of no return’ te voorkomen in het Amazonewoud. Dit is het punt waar het regenwoud meer CO2 uitstoot dan het opslaagt. De vorige Braziliaanse president Jair Bolsonaro voerde een beleid voor het vergemakkelijken van het kappen van het Amazonewoud. De nieuwe president Lula Da Silva is sinds 2021 terug aan de macht voor een derde ambtstermijn. Lula zet sindsdien opnieuw sterk in op internationale samenwerking, klimaatontwrichting en behoud van Amazonewoud.  

Eerder in juli dit jaar ging in Brussel de officiële top door tussen de CELAC-landen (Gemeenschap van Latijns-Amerikaanse en Caraïbische landen) en de Europese Unie. Het was acht jaar geleden dat staatsleiders in deze samenstelling bijeen kwamen. Gelijktijdig organiseerden sociale bewegingen een alternatieve top ‘Cumbre de los pueblos’ aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB). De top stond in het teken van het verder zetten en vernieuwen van handelsakkoorden tussen de twee continenten. Centrale thema’s van de top waren de toenemende militarisering en de strijd tegen klimaatopwarming.

Klimaat

Door de economische achteruitgang van Brazilië is er financieel weinig ruimte om een nieuw klimaatbeleid de kracht bij te zetten die het nodig heeft. Daarom kijkt Lula ook naar Europa om handel opnieuw op te drijven. Hiermee wil hij ruimte creëren voor de uitvoering van een sociaal beleid, milieubescherming en groene infrastructuur en jobs. 

Lula's administratie herstelde belangrijke sociale wetten van zijn vorige regeerperiode. Zo is zijn programma voor armoedebestrijding Bolsa Família en zijn beleid rond betaalbare huisvestingsplannen Minha Casa Minha Vida opnieuw in werking. Zijn administratie heeft aangekondigd met de Braziliaanse Nationale Ontwikkelingsbank (BNDES) fors te investeren in hernieuwbare energiebronnen en in groene jobs. Op de klimaattop in Glasgow sprak hij nog ‘there is no climate security for the world without a protected Amazon’. Er is geen zekerheid voor het klimaat in de wereld als we het Amazonewoud niet beschermen. Maar Lula krijgt ook tegenwind. Zo stemde het congres in juni laatstleden een wet voor het afbouwen van administraties van milieubeschermingen en inheemse volkeren. 

Vrede

Voor het achtste jaar op rij bevindt Venezuela zich in een zware socio-economische crisis. Zware economische sancties van de Verenigde Staten, dalende olieproductie, hyperinflatie en een inkrimping van de economie jaar na jaar, maken dat de gewone mensen niet of amper in hun basisbehoeften kunnen voorzien. Sinds 2019 kiest Venezuela voor een versnelde invoering van de dollar en krijgen de Verenigde Staten steeds meer greep op de economie. Olie en andere grondstoffen worden vanaf nu in dollar verhandeld en niet meer in de lokale munt. 

President Maduro kwam in 2013 aan de macht voor Verenigde Socialistische Partij. In 2019 erkende de Amerikaanse president Trump zijn rechtse ad-interim president Juan Guaidó wat leidde tot het verbreken van diplomatieke banden tussen de Verenigde Staten en Venezuela. De Verenigde Staten versterkte de sancties door het verbannen van olie-importen uit Venezuela. Hoewel huidig president Joe Biden Maduro formeel nog altijd niet als de Venezolaanse president heeft erkend, heeft de oorlog in Oekraïne wel gezorgd voor een verbetering van de betrekkingen tussen beide landen.

Ook Peru, waar er momenteel een machtsvacuüm is, kijkt naar de top om internationale hulp te krijgen. In 2021 werd Pedro Castillo van Péru Libre, een marxistische partij, onverwacht nipt president. Voorheen was hij leerkracht en speelde een grote rol in de onderwijsdemonstraties. In december vorig jaar steeg de politieke spanning tot een kookpunt. Castillo werd ervan beschuldigd de macht volledig naar zich toe te trekken, het congres blokkeerde de nieuwe sociale plannen van Castillo. Castillo kondigde eenzijdig maatregelen af en ontbond het congres om een derde vertrouwensstemming tegen te houden. Hierop werd Castillo gearresteerd voor het voeren van een staatsgreep en opgesloten in de gevangenis. Er kwam een nieuwe president Dina Boluarta. Sindsdien komen mensen op straat om te eisen dat er nieuwe verkiezingen komen en dat Castillo wordt vrijgelaten uit de gevangenis. Op de alternatieve top ‘Cumbre de los pueblos’ deed Lourdes Huanca, verbonden met het middenveld in Peru, een oproep om de protesten te steunen. Castillo zorgde ervoor dat meer minderheden opgenomen werden in het congres om inspraak te garanderen. Deze beslissing werd onder Boluarta opnieuw afgevoerd. De noodtoestand die nu heerst in Peru geeft het leger uitzonderlijk veel macht om mensen op te pakken en schorst grondwettelijke rechten zoals bewegingsvrijheid en het recht om je te organiseren.

De alternatieve top legde ook de vinger op de wonde van de toenemende militarisering. Zowel in Zuid-Amerika als nu ook op het Europese continent komen er steeds meer budgetten vrij om te investeren in oorlogstuig. Deze budgetten gaan weg van sociaal en ecologisch beleid en zet ons achterop in de strijd tegen armoede en klimaatopwarming.

Katrin Van den Troost en Simon Van Parijs