Vlaanderen herschreef de pachtwet, wat betekent dit voor de boer?

Op 4 oktober werd de nieuwe pachtwet gestemd in het Vlaams Parlement. Die nieuwe pachtwet vervangt een oude federale wet, die stamde uit 1969 en die volgens bijna alle betrokkenen niet meer van deze tijd was. Hoewel er in de mainstream media nauwelijks aandacht was voor de nieuwe pachtwet (of juister het ‘Decreet tot bepaling van de specifieke regels over de pacht’) was er bij verschillende landbouworganisaties veel over te doen. Iedereen is overtuigd dat de pachtwet een middel kan zijn om tot een wenselijke invulling van onze landbouw te komen, maar over de tekortkomingen verschillen de meningen ‘grondig’.

Volgens de meerderheid en minister van landbouw Brouns moet de nieuwe pachtwet met een aantal moderniseringen tegemoetkomen aan hedendaagse maatschappelijke noden. Een voorbeeld hiervan is dat tot op vandaag er heel wat mondelinge pachtovereenkomsten zijn. Hoewel in de wet van 1969 schriftelijke pachten verplicht werden, stond daar geen sanctionering tegenover. Bij overlijdens kan er daardoor onduidelijkheid bestaan over wie de pachters zijn en of er überhaupt wel pacht is. Ook hebben eigenaars niet altijd zicht op wie hun verpachte gronden nu eigenlijk echt gebruiken, omdat er bijvoorbeeld seizoenspacht kan afgesloten worden.

Volgens de indieners van het decreet is het hun bedoeling om met deze nieuwe regels het vertrouwen tussen de eigenaar en de pachter te versterken. Dit gaat voornamelijk over de termijn van pacht: per 9 jaar, met recht op verkoop door de eigenaar na 18 jaar mits voorkooprecht door de pachter. De bedoeling hiervan is volgens de regering om meer zekerheid te bieden aan de pachter om zo een beter investeringsklimaat te hebben voor boeren. Volgens minister Brouns wou Landelijk Vlaanderen, de vereniging van eigenaars, makkelijker de meerwaarde van hun gronden realiseren maar is het voorkooprecht een bescherming daartegen van de boer. Toch zijn de verschillende landbouworganisaties kritisch voor de pachtwet.

Volgens de Boerenbond blijft ‘de natuur’ de grote tegenstrever van de landbouw, ook in dit dossier. In een reactie stelde voorzitter Lode Ceyssens: “Boerenbond heeft er altijd voor gepleit om bos en natuur maximaal in de groene bestemmingen te realiseren en niet in agrarisch gebied. Het is dan ook een spijtige zaak dat de mogelijkheden om pacht op te zeggen om bos en natuur te realiseren in agrarisch gebied niet worden teruggeschroefd, maar zelfs nog worden verruimd voor gemeenten.” Ze zijn ook blij dat bepaalde maatregelen er niet kwamen. Zo wilde de Boerenbond geen aantasting van de teeltvrijheid. Een gemiste kans zien ze ook in het feit dat er geen fiscale stimuli zijn om landbouwgrond aan boeren te verpachten.

Dat laatste heeft te maken met de steeds schaarser wordende landbouwgronden. Dit ligt ook aan het feit dat eigenaars vaak liever verpachten aan eigenaars van paarden of andere recreatieve pseudo-landbouwdoeleinden zoals het houden van ezels. Het veilig stellen van landbouwgrond voor nieuwe generaties landbouwers is voor velen die met landbouw zijn begaan een prioriteit. Wim Moyaert, coördinator van Boerenforum zegt daarover: “Landbouwgrond is al gauw 20.000 euro per hectare meer waard als het niet verpacht is. Het is daarom aantrekkelijker voor grondeigenaren om te verpachten aan pensioenboeren en paardenmannen die ze makkelijker van hun grond kunnen afzetten.” Daar komt de nieuwe pachtwet voor Boerenforum niet aan tegemoet. Daarom voerden ze in de aanloop naar de goedkeuring van de pachtwet samen het Algemeen Boerensyndicaat actie aan het Vlaams Parlement. Daarbij verklaarden ze “vandaag stellen we vast dat eigenaars van landbouwgrond steeds meer hun toevlucht nemen tot lucratieve gebruiksovereenkomsten van korte duur zoals seizoenpacht, verhuring aan bijvoorbeeld paardenhouders en allerlei vormen van niet-agrarisch gebruik. Voor landbouwers is dit een zeer problematische evolutie die de toegang tot grond bemoeilijkt, de bedrijfsvoering kwetsbaar maakt en enige visie op lange termijn onmogelijk maakt. Het maakt van Vlaanderen een plek waar het steeds moeilijker is om te boeren.”

Een tweede punt dat Boerenforum maakt is dat langduriger pachten noodzakelijk is voor het bewaken van de bodemkwaliteit. Net als propere lucht en water is een goed bodembeheer van algemeen maatschappelijk belang: “een duurzaam bodembeheer vraagt jarenlange inspanningen en investeringen van voedselproducenten. Ze plukken daar pas vele jaren later de vruchten van. Langlopende pachtovereenkomsten, over de generaties heen, vormen de enige en dus ook de beste garantie dat boeren of hun opvolgers die vruchten zelf zullen plukken en zijn dus een belangrijke sleutel tot meer duurzaam bodembeheer. De uitbreidingen van de opzegmogelijkheden die het nieuwe pachtwetdecreet dreigt door te voeren, trekken een streep door deze rekening.” zo stellen ze.

Ook Voedsel Anders, een organisatie die pleit voor een agro-ecologische transitie gaf uitgebreid commentaar, onder meer tijdens de voorafgaande hoorzitting in de Commissie Landbouw in het Vlaams Parlement. Volgens hen zou de pachtwet een instrument kunnen zijn om de biologische ambities van de overheid kracht bij te zetten. De Vlaamse overheid presenteerde recent haar Strategisch Plan Bio 2023-2027, waarin men onder ander streeft naar een vergroting van het biologische areaal tot vijf procent.

Volgens Petra Tas, coördinator van de Langenoten (een lidorganisatie van Voedsel Anders) zou die doelstelling moeten worden opgenomen in de pachtwet. Zo zouden er beperkingen kunnen opgelegd worden aan de teeltwijze (niet de teeltkeuze) in het gebruik van grond. Dit kan gaan over het vermijden van de input van kunstmest en pesticiden, het toedienen van compost of natuurlijke stalmest, teeltrotatie en het vermijden van diep ploegen. Barbara Tas stelt in een interview met Vilt dat: “Wij worden regelmatig gebeld door landeigenaren die hun grond willen verpachten aan ecologische boeren maar daarover ook garanties willen. Onder de huidige plannen worden dergelijke afspraken expliciet afgeblokt. “Idem voor lokale besturen: “Lokale besturen zouden gestimuleerd moeten worden om via hun gronden een lokale voedselstrategie, een klimaatplan of een waterbeleidsplan te ondersteunen en ecologische praktijken te vragen. Dit nieuwe pachtvoorstel haalt echter de daadkracht bij lokale besturen weg.”

Het eerder aangehaalde Boerenforum is echter niet akkoord met deze insteek van Voedsel Anders. Zij vinden dat deze doelstellingen moet bereikt worden met andere middelen dan de pachtwet. “De pachtwet is gemaakt om boeren grondzekerheid te geven, zodat ze met een gerust hart kunnen boeren en de voedselzekerheid kunnen waarborgen. Als boeren lange pachten hebben, zullen ze meer geneigd zijn om voor de bodemkwaliteit te zorgen” stel Moyaert. Belangrijk is volgens hem vooral dat de opzegmogelijkheden beperkt worden, dat de pachtwetgeving wetenschappelijk onderbouwd is (wat nu niet het geval is) alsook dat er een betere handhaving komt en fiscale stimuli om aan boeren te verpachten.

Waar de minister vindt dat het voorkooprecht van boeren na 18 jaar pachten een garantie moet bieden aan de boeren, wordt dit tegengesproken. De grondprijzen zouden verhinderen dat de grond kan gekocht worden, wat maakt dat het voorkooprecht vooral een papieren constructie zou blijven. Hierdoor blijft de nodige onzekerheid hangen bij de boeren die zo gestimuleerd worden op korte termijn te denken en bijvoorbeeld aan bodemuitputting te doen in de tijd die ze ter beschikking hebben. In dit kader verzetten zowel Boerenforum als Voedsel Anders zich tegen de zogenaamde seizoenspacht of cultuurpacht - een regeling die buiten de pachtwet valt en die voor kortere periodes geldt. Boerenforum vraagt hier en strengere handhaving van de afspraken, terwijl Voedsel Anders deze gedeeltelijk onder de pachtwet wil krijgen. Dit zou moeten helpen om dure seizoenscontracten te vermijden door het het toepassen van de pachttarieven.

De slotsom van de nieuwe pachtwet lijkt te zijn dat de meest betrokken het een gemiste kans vinden. De nieuwe pachtwet zal weinig impact hebben in het vormgeven van een nieuwe landbouw in ons land. Het is daarom te hopen dat nieuwe aanpassingen niet opnieuw 54 jaar op zich laten wachten.

Sammy Roelant

Graag maken we bij dit artikel reclame voor onze partner Boerenforum. Boerenforum is al tien jaar op pad met Vlaamse boeren en burgers en dit wordt op zaterdag 18 november 2023 gevierd in ’t Hof bySONder, Adegemstraat 102 in Mechelen.

Meer info of wil je erbij zijn? Neem een kijkje op de website via: https://boerenforum.wordpress.com of hun affiche 10 jaar boerenforum.jpg