Valse vis
Je maakte het allicht al mee. Je stapt een restaurant binnen, bestelt een tong en merkt dat die niet echt smaakt naar tong. Pangasius? Een andere tongsoort? Of je koopt een bereid gerecht in de supermarkt en merkt dat die visrolletjes toch niet zijn wat je ervan gehoopt had. Visfraude is van alle tijden. ILVO (Instituut voor Landbouw Visserij en Voedingsonderzoek) ontwikkelde nu samen met andere onderzoekers een DNA-databank die het mogelijk maakt visstalen te vergelijken en fraude op te sporen. Men is verwittigd: het FAVV (Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen) en de FOD-economie zijn aan de eerste controles begonnen.
De onderzoekers hebben zich geconcentreerd op bereide gerechten als salades of warme schotels waarin de vis onherkenbaar is: kleine stukjes, rolletjes etc… Vis die in zijn geheel blijft is door veel mensen herkenbaar en werd dus niet in het onderzoek opgenomen. Het grootste deel van de visfraude vindt men in restaurants, de cateringsector en groothandel. Markten en vishandels verkopen meestal verse vis en komen in het dossier dus nauwelijks voor.
Het onderzoek van ILVO was vooral gericht op het samenstellen van een correcte DNA-databank. Het DNA van zuivere stukjes vis wordt bepaald, zodat men bij latere controles kan gaan vergelijken.
Er werden 185 stalen genomen van bereide kabeljauw en tonggerechten. Geen toeval: samen met zalm zijn het de meest gegeten vissoorten bij de Belgische consument. De kabeljauw die je bestelt, lijkt grotendeels koosjer te zijn: slechts in ongeveer 5 % van de gevallen stelde men vast dat er geen kabeljauw in het gerecht zat maar goedkopere pollak of alaskakoolvis. Bij tong steeg het percentage vervangen vis tot ongeveer 17 %. In plaats van tong vond men pangasius, Japanse schar, Pacifische scholfilet, Senegalese tong en andere. Tong betaal je tussen de 20 en 40 € per kilo, Japanse schar ongeveer 6 €.
Graag hadden we ook geweten waar je die fraude aantreft. We belden daarvoor onderzoekster Sofie Derycke: “We stellen vast dat de fraude door de ganse voedselketting loopt. Er zijn niet speciaal grote verschillen tussen de bereide maaltijden van de verschillende supermarkt ketens, maar we merkten dat de twee tong stalen die we van groothandelaars konden analyseren beiden frauduleus waren. Onze voedselketen zit tamelijk ingewikkeld in elkaar, en deze studie toont aan dat het vervangen van vis door goedkopere soorten niet alleen op het niveau van de restaurants gebeurd, maar ook al eerder in de keten kan optreden. 1 tong op 5 is dus niet de tong die je bestelt. Sterker nog: dit valt nog mee. In Spaanse supermarkten bijvoorbeeld is dat 30% en in Franse 50%.”
Ludwig Vandenhove (Sp.a) ondervroeg op basis van het rapport minister Hilde Crevits (CD&V) en probeerde de omvang van de fraude in te schatten. Die antwoordde: “Mijn administratie heeft vandaag geen totaalzicht op de omvang van de fraude omdat dit een federale bevoegdheid is.” Dat vinden we als Climaxi een spijtige invalshoek. In een normaal functionerend land geven overheden infomatie aan mekaar door. Climaxi stelt vast dat hier voortdurend lokaal gebonden vangsten vervangen worden door goedkope invoeralternatieven en vraagt regels en controles die steekhouden en duidelijk zijn.
Filip De Bodt
Dit artikel is eerder verschenen in de editie van Het Visserij Blad dat eind 2020 verscheen.
Mits vrije bijdrage op rek.nr van Climaxi BE40 0016 3236 1163, met vermelding 'HVB 2020', wordt een gedrukt ex. van de brochure naar je thuis gestuurd.