Sinds 1 maart van dit jaar telt ons land een nieuwe taks.Sinds die dag werd de ‘Bijdrage Energiefonds’ verhoogd, wat inmiddels algemeen bekend staat als de Turteltaks. Een doorsnee gezin betaalt jaarlijks al snel 100 of 130 euro méér voor dezelfde energie. Maar samen met een aantal eerdere maatregelen zou de stijging van de gemiddelde energiefactuur nu neerkomen op bijna 400 euro per jaar. Het kan niet anders dan dat dit tot een forse toename van de energie-arnoede moet leiden. En dat staat een ambitieus klimaatbeleid in de weg.

Het is al de zesde keer in korte tijd dat de energiefactuur stijgt. Zo werden in januari 2015 de distributienettarieven door energieregulator VREG al verhoogd met 46 euro voor een

gemiddeld gezin. Daarnaast werd de ingevoerde vennootschapsbelasting voor intercommunales doorgerekend aan de klanten (11 euro extra) en liep het bedrag ook op door de btw-verhoging van 6 naar 21 procent (110 euro). Een jaar later, in januari 2016, werden er nog drie andere maatregelen doorgevoerd. De gratis kilowatturen voor gezinnen werden geschrapt (90 euro), de distributienettarieven gingen nog eens naar omhoog (35 euro) en afgelopen maand volgde dan de fameuze Turteltaks (100 euro). Alles samen moet een gemiddeld gezin op jaarbasis 392 euro extra neertellen om de elektriciteitsfactuur te kunnen betalen. Dat is een stijging van bijna 40 procent in vergelijking met vorig jaar.

Oversubsidiëring van wie?

Volgens de Vlaamse regering is de Turteltaks nodig om de schuldenberg weg te werken die veroorzaakt werd door de oversubsidiëring van zonnepanelen. Om zonne-energie een duw in de rug te geven werden jaren geleden reeds groenestroomcertificaten in het leven geroepen. Wie zonnepanelen op zijn dak legde kreeg voor elke 1000 kWh een groenestroomcerficaat uitgereikt.

Tot installatiejaar 2009 ontving je gedurende 20 jaar een groenestroomcertificaat van 450 euro per 1000Kwh opgewekte energie. Inmiddels werd dat systeem afgebouwd, maar betalen we allemaal samen jaarlijks een hoop geld voor alle groenestroomcertificaten die nog in omloop zijn. De groenestroomcertificaten deden hun werk wel: het aantal daken met zonnepanelen nam spectaculair toe. Deze zonnepanelen hebben er ook toe bijgedragen dat zonne-energie zichtbaar werd. Dit werkte sensibiliserend en maakte duidelijk dat het produceren van groene energie kan en dat afbouw van kernenergie mogelijk is.

Maar de kostprijs ervan ontspoorde wel volledig. Is dat de schuld van je buurman met zonnepanelen? Niet helemaal, al vonden we met Climaxi dat het systeem van de groenestroomcertificaten van bij de start fout zat wegens te eenzijdig gericht op de middenklasse met eigen woning. Want hoe je het ook draait of keert, het dak van een grote villa dat vol met zonnepanelen ligt, genereert vaak nog voor jaren een mooie jaarlijkse extra. Terwijl mensen met kleine inkomens vaak in slecht geïsoleerde huizen wonen en helemaal geen aanspraak konden maken op die ‘groene subsidies’.

Onwettelijk

Maar het systeem van de groenestroomcertificaten is helemaal ontspoord doordat niet enkel particulieren maar ook bedrijven er een beroep op konden doen. De helft van de kosten zou naar industriële installaties van grote bedrijven gaan.  Het gekende voorbeeld is Katoennatie van Fernand Huts. Dat bedrijf zou over het equivalent van 160 voetbalvelden aan zonneparken beschikken, wat jaarlijks zo’n 12 tot 15 miljoen euro zou opleveren aan groenestroomcertificaten. Moeten wij daar dan voor opdraaien?

1/2

Blijkbaar wel, want iedereen betaalt mee aan de Turteltaks. Particulieren, gezinnen, overheden... Een stad als Leuven zou jaarlijks 133.000 euro moeten ophoesten enkel omwille van de Turteltaks. Iedereen betaalt mee... alleen blijken grote bedrijven tot twintig maal minder te betalen dan KMO’s en kleine zelfstandigen. De grootste multinationals, die rechtstreeks zijn aangesloten op het hoogspanningsnet, betalen zelfs twee keer niets. Het maakt dat bijvoorbeeld ook Unizo de Turteltaks afschoot. Komt daar nog bij dat de Raad van State in een advies stelt dat de Turteltaks onwettelijk is, niet zozeer omwille van de discriminatie die Unizo aanhaalt, maar wel omdat het in feite een dubbele belasting is, die bovenop de federale bijdrage komt, op basis van het stroomverbruik. De Vlaamse regering begeeft zich dus ook juridisch op glad ijs met deze onrechtvaardige taks, die zorgt dat een hele samenleving opdraait voor voornamelijk de grote jongens die langs de kassa passeren.

Eén op vijf gezinnen kampt met energie-armoede

Climaxi voerde van de bij de start campagne tegen energie-armoede en voor het recht op hernieuwbare energie. Uit recente cijfers van de Barometer Energie-armoede blijkt dat zowat één op de vijf gezinnen in ons land te kampen heeft met energie-armoede. Dat betekent dat ze een veel te groot deel van hun maandelijks budget moeten uittrekken voor energiekosten. En dat heeft dan weer te maken met een mix van te kleine inkomens, slechte huisvesting en elektrische apparaten. Maar er is ook het feit dat een deel van deze mensen hun energie duurder betalen, gezien ze gedropt werden door hun energieleverancier en dus ook een schuldenproblematiek met zich meeslepen. Groene energie en energiezuinige woningen mogen niet het voorrecht zijn van gegoede middenklassers en nog rijkeren.

Deze Turteltaks zit hoe dan ook erg onrechtvaardig in elkaar. En natuurlijk kan je wel alternatieven bedenken: laat de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen en verhoog bijvoorbeeld de nucleaire rente van Electrabel. Minister Turtelboom schermt er echter mee dat consumenten die recht hebben op een beschermd tarief (leefloners bijvoorbeeld) ontzien worden; ze betalen ‘slechts’ 25 euro per jaar. Maar om te beginnen is 25 euro voor iemand die van een leefloon moet rondkomen, niets niks, zeker niet bovenop alle andere gestegen facturen en tarieven. Maar het grote gevaar van deze herhaaldelijke stijgingen van de energiefactuur is net dat de groep van mensen die in de problemen dreigt te geraken enkel maar groter zal worden. Ook al spaar je beschermde klanten dan een beetje, dan nog dreig je het algemene probleem van energie-armoede drastisch te laten toenemen.

Voor een sociaal klimaat

Energie-armoede is een valkuil voor elk ambitieus klimaatbeleid. Zolang een aanzienlijke groep van je bevolking in slecht geïsoleerde huizen woont, het met oude en dus energieverslindende toestellen moet doen en geen recht heeft op toegang tot hernieuwbare energie zal je simpelweg je klimaatdoelstellingen niet halen. Het betekent ook dat je niet puur op de markt of op de portefeuille van je inwoners kan rekenen om die ommekeer naar hernieuwbare energie en passief wonen mogelijk te maken. Een ambitieus klimaatbeleid vereist een actief overheidsoptreden, publieke investeringen in steden en gemeenten en een scherp sociaal beleid. Op tal van plaatsen zien we trouwens nieuwe initiatieven rond hernieuwbare energie of rond collectieve wijkrenovaties ontstaan, waarbij mensen met kleine inkomens wél mee de vruchten kunnen plukken. En dat zal ook nodig zijn want zolang een aanzienlijke groep uit de boot blijft vallen, zal het trouwens ook aan een maatschappelijk draagvlak ontbreken, dat net zo belangrijk is indien je die ambitieuze klimaatdoelstellingen wil realiseren. Een ambitieus klimaatbeleid kan enkel wanneer iedereen mee is, en daar wringt vandaag het schoentje met het beleid van de huidige regeringen en met deze Turteltaks.

David Dessers (Climaxi Vlaams-Brabant)