Ronse: giftige PFAS- en brandvertragerscocktail breidt verder uit

Maandag 29 november 2021, maakten OVAM, Stad Ronse, Agentschap Zorg en Gezondheid en het bureau Sertius hun bevindingen publiek over de PFAS-vervuiling in Ronse. In september werden alarmerende waarden aangetroffen langs de oevers van de Molenbeek en startten de overheidsdiensten een bijkomend onderzoek. Dat onderzoek wordt nu verdergezet. Het valt nog mee, zei Karl Vrancken, de overheidsmanager PFAS. Climaxi was erbij en vindt dat het helemaal niet meevalt: er worden waarden gemeten die vergelijkbaar zijn met Zwijndrecht (3M) en dat midden in een stadscentrum.

Dat het zogezegd meevalt, wijt de overheidsmanager aan het feit dat de vervuiling terug te leiden valt tot de Molenbeek, parken en een paar kleinere woongebieden: “De vervuilingswaarden zijn aan de oever even erg als in Zwijndrecht of andere gemeenten, maar de vervuiling is niet uitgespreid over de ganse omgeving.” OVAM zegt dan weer dat er heel hoge uitschieters zijn van brandvertragers (BDE-209) maar dat men eigenlijk niet weet wat het effect daarvan is: “We weten niet wat deze combinatie van PFAS en BDE geeft. Het kan beter zijn of het kan slechter zijn maar er is geen enkel onderzoek op dat vlak.” In de VS is er wel al onderzoek gedaan naar de combinatie van stoffen uit beider families en wordt er gewag gemaakt van versterkte kankerverwekkende eigenschappen. In elk geval vindt Climaxi de combinatie van twee persistente (blijvende) potentieel giftige stoffen geen meevaller, maar een vergrote onzekerheid voor de lokale bevolking.

Uitbreiding zone.

De Molenbeek in Ronse overschrijdt een aantal saneringsnormen van ongeveer de bron tot de taalgrens met het Waalse Gewest. Pfas en BDE staan daarin centraal maar ook andere giftige stoffen als arseen, chroom, cadmium en zink komen volgens de nieuwe studie veel voor. In een nieuwe probleemwijk Delfossestraat/Beekstraat (die buiten de perimeter van 25 meter vanaf de Molenbeek ligt) gaat men de vervuiling onderzoeken op perceelsniveau.

Aan de oevers van de Molenbeek in de wijk Bakkereel noteert men meer dan 50.000 microgram/l BDE en stroomafwaarts Associated Weavers vonden de onderzoekers 520.000 microgram /l BDE. Normen hebben we in Vlaanderen nog niet, maar in de VS slaan ze alarm vanaf 7800, zegden de overheidsdiensten op de hoorzitting.

In de parkzone aan de Ververij zit er 1228 ng/l verzamelde PFAS in het water, dat is ongeveer tienmaal boven de saneringswaarde van grondwater (120ng/l). Aan de waterpartij naast het gemeentehuis zit men net boven die norm. In de peilputten en wachtbekkens van Utexbel ligt dat tussen 650 en 1200 ng/l. Verwonderlijk is dat het om actuele waarden in water gaat en niet alleen over historische vervuiling. Op de vraag of er dan momenteel nog altijd PFAS en brandvertragers geloosd worden stelde OVAM-vertegenwoordiger Jan Dewilde: “In een aantal bedrijven bestaan daar inderdaad nog altijd vergunningen voor en soms voldoet men zelfs aan de normen. Die liggen in de textielsector evenwel vrij hoog.” Climaxi wil dat deze vergunningen onmiddellijk gescreend en aangepast worden naar de Europese normen.

OVAM gaat nu nog verdere onderzoeken doen en tegelijkertijd de oorzaken van de vervuiling opzoeken. Na de zomer van volgend jaar bekijkt men de mogelijkheid om eventuele saneringen door te voeren en die door te rekenen aan mogelijke vervuilers. Ondertussen wordt de bevolking gevraagd geen eieren te eten, het putwater te laten analyseren en de voeten te vegen na een wandeling. Ondanks regelmatige overschrijdingen van waarden op landbouwgronden aan de Lievensbeek, de Beekstraat en de Baremeers worden er geen voorlopige maatregelen voorzien in deze omgeving.

Climaxi wijst er op dat het allemaal vrij traag gaat en vraagt de stad Ronse om voorlopige maatregelen te nemen: “Gedurende de maanden die komen staat de volksgezondheid op het spel. In de parken lopen bijvoorbeeld veel kinderen te spelen die van regels als voeten vegen en handen wassen weinig notie hebben. De stad zou de bevolking beter moeten waarschuwen met infoborden en afgezette zones.” In zijn uitgebreide studie over pfas zegt OVAM zelf in 2018: “Blootstelling aan PFAS vindt voornamelijk plaats via drinkwater of voedsel (Noorlander et al., 2010). Voor kinderen kan daarnaast huishoudelijk stof en inname van verontreinigde grond een belangrijke bron van inname zijn.” Wij ervaren dat er rond dit dossier een grote stilte hangt.

Filip De Bodt