De eerste week van januari kwam het in de pers: de verdeling van jodiumpillen als beschermingsmaatregel zal uitgebreid worden tot heel het land. Het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) heeft een wetenschappelijke raad de opdracht gegeven de nucleaire noodplanning van België onder de loep te nemen met de ervaringen van de Fukushimaramp nu vijf jaar geleden in Japan.

Jodiumpillen werden tot nu toe gratis ter beschikking gesteld tot 10 km rond een kerncentrale. Helpt dat bij een nucleaire ramp? Niet echt. Het beschermt tegen radioactief jodium, maar het haalt niets uit voor alle andere radioactieve stoffen die uit de centrale ontsnappen. Het is zinvol bij jongeren en zwangere vrouwen, want het beschermt de schildklier, die zorgt voor de groeihormonen. Het werkt als het enkele uren op voorhand is ingenomen. Op advies van de Hoge Gezondheidsraad, wordt de straal rond een kerncentrale voor de verdeling van jodiumpillen opgetrokken tot 100km. Bekijk de positie van Doel, Mol, Tihange, Fleurus en de buitenlandse centrales Borssele, Chooz, Gravelines en Cattenom, dan wordt heel het Belgisch grondgebied beslagen. Op zich is dit al een erkenning dat de kerncentrales minder onschuldig zijn dan voorgesteld. Er valt echter veel meer te leren uit de ‘externe nota’ die het FANC vrij gaf.

Noodplanningszones, interventiezones, reflexzones…

De 'noodplanningszone' ligt binnen een vaste straal rond de centrale, waar de noodinterventies op voorhand gepland worden en op papier vastgelegd. De ' interventiezone' dat is het werkelijk gebied, naargelang de ramp en de windrichting en dergelijke, waar na beraad acties ondernomen worden.

De 'reflexzone' is het gebied met een vaste straal rond de centrale, waar onmiddellijk bepaalde acties worden genomen bij een ramp, zonder dat men eerst nog beraadslaagt, omdat het dan al te laat zou kunnen zijn. Die reflexzone is dus essentieel. Voor onmiddellijke evacuatie blijft die vastgelegd op 3,5km rond de centrales Doel en Tihange, 4 km rond Mol en 1,15 km rond Fleurus.

De noodplanningszones voor de inname van jodiumpillen werd van 10 km naar heel het land uitgebreid. De noodplanningszone voor evacuatie na beraadslaging door de overheid, blijft behouden op 10 km rond Doel en Tihange en op 4 km voor Mol-Dessel. Er is geen evacuatiezone bij Fleurus. De noodplanningszone voor ‘schuilen, binnenblijven met gesloten deuren en vensters en luisteren naar de berichten’, wordt uitgebreid tot 20 km rond Borssele, Chooz, Doel, Mol-Dessel, en Tihange. Ze gaat tot 10 km voor Fleurus.

Rechtvaardiging en optimalisatie

Eenmaal je kerncentrales toegelaten hebt in dicht bevolkt gebied, moet je soms cynische maatregelen nemen. Er staat letterlijk 'Een interventie wordt enkel ondernomen indien de beperking van de schade van radiologische oorsprong  voldoende is om de schade en de kosten, de sociale kosten inbegrepen, van de interventie te rechtvaardigen'.

Uiteraard zal er enorme chaos en vermoedelijk paniek ontstaan bij evacuatie, met ongevallen tot gevolg. Uiteraard zal heel het maatschappelijk leven ontregeld worden. Uiteraard zal er zware economische schade zijn door fabrieken die stil vallen, wegen die geblokkeerd zijn, scheepvaart en spoor dat stil ligt.

In de reflexzone voor evacuatie rond Doel liggen de volcontinu chemische bedrijven Basf, Bayer, Lanxess, Monsanto, Solvay, Evonik, BRC, Ineos,… Als de elektriciteit wegvalt , wat steevast zal gebeuren als een kernreactor plots uitvalt, dan gaan in die chemische bedrijven overal de toeters en bellen af. Dan is het alle hens aan dek om branden en ontploffingen te voorkomen. De Antwerpse provinciegouverneur rekent er op dat de operators hun post niet zullen verlaten. Toegegeven, velen zullen op hun post blijven uit arbeidsfierheid en

1/2

plichtsbewustzijn. Maar het betekent wel dat aan die mensen gevraagd wordt om zich op te offeren.

Cynisch is ook de bepaling die de richtwaarden voor maximale toegelaten radioactieve besmetting omschrijft ‘als algemeen gerechtvaardigd niveau te beschouwen, behalve als het niet gerechtvaardigd is wegens bijzondere omstandigheden’. Na de Fukushimaramp legde Professor Gilbert Eggermont op een seminarie in Brussel uit dat er geen minimale veilige dosis bestaat voor schade door radioactieve straling. Dat een langdurige lage dosis zelfs heel gevaarlijk is omdat ons lichaam de schade aan ons DNA niet herkent en daarom niet herstelt.

Andere maatregelen: voeding en drinkwater… over heel het land bedreigd

Onder de hoofding ‘Andere Maatregelen’ wordt doodleuk gezegd dat de noodplanning en reflexzone voor voeding en drinkwater het ganse grondgebied van België beslaat. Bij een kernramp in België of in de buurlanden kan of zal heel onze eigen voedselproductie als besmet beschouwd worden. In een overtreffende trap van wat we ten tijde van Tsjernobyl meegemaakt hebben. Alles wat hier groeit zal vernietigd moeten worden en nieuw voedsel wordt ingevoerd.

Maar ook al ons drinkwater, dat uit open water gewonnen wordt zal veroordeeld zijn. De grootste drinkwatermaatschappij van de provincie Antwerpen (AWW) maakt drinkwater uit de Maas dat via het Albertkanaal aangevoerd wordt. De stad Antwerpen en heel het havengebied zal zonder vallen.

Buiten dat drinkwaterprobleem, is er nog een bijkomende complicatie voor onze petrochemie. Bij uitvallen van de elektriciteit rekent men op stoompompen en stoomproductie om chemische processen stil te leggen en brand te voorkomen. Als dit met radioactief besmet water gebeurt dan wordt de besmetting nog verder uitgedragen.

En dan verder? Opvang? Nazorg? Opkuis?

Fukushima liet ook zien dat er een enorm probleem van stockage van radioactief materiaal is, van voortdurende herbesmetting door verplaatste grond en water, bouwmaterialen en voertuigen.

Bijzonder ophelderend in deze externe nota is dat de bestaande noodplanning enkel gaat over het acute gevaar, de evacuatie en zo bij de ramp. Maar wat nadien? Waar gaan de mensen naar toe? Er zijn enkele verzamelplaatsen vastgelegd, dat wel. Maar hoe lang kan je daar met tienduizenden blijven? Er zijn geen richtwaarden bepaald hoe de geëvacueerde mensen met hun hebben en houden ontsmet moeten worden of hoever een andere zone besmet mag zijn, waar men de geëvacueerden wil hervestigen. Veel keuze zal er niet zijn.

De nota van het FANC is onrechtstreeks een pleidooi om de risico-reactoren Doel3 en Tihange 2 onmiddellijk stil te leggen en om de andere reactoren ook relatief snel planmatig te sluiten en zeker niet te verlengen.

Wiebe Eekman