Nemen België en Europa hun klimaatverantwoordelijkheid?
De klimaattop in Glasgow is gedaan. Kranten zijn gevuld. Politici hebben geposeerd. Protesten zijn gebeurd. Intussen is het politiek aanvaardbaar dat er meer dan 2 graden opwarming zal zijn van onze aarde. Misschien zal op een volgende top 3 graden opwarming aanvaardbaar zijn. Niet dat daar een wetenschappelijke reden voor is. Neen, de voornaamste reden waarom er niet genoeg gebeurd lijkt te zijn dat iedereen vind dat de inspanning door iemand anders moet gebeuren.
In onze contreien vertaalde onze premier De Croo het als volgt: “Europa kan het niet alleen, wij nemen onze verantwoordelijkheid.” En wijst naar “vervuilende landen” (dixit VRT) als China, Rusland en Turkije om hun verantwoordelijkheid te nemen. Deze retoriek wordt door velen ter rechterzijde overgenomen dezer dagen. Bijvoorbeeld ook door supervervuiler Hans Bourlon in klara-programma 'Berg en Dal' die dit aanvulde dat alleen technologie een oplossing kon brengen.
Het argument vindt dus zijn vervolg in het feit dat ons gedrag aanpassen, een andere economie en politieke ordening of zo allemaal niet nuttig zijn want dat ‘de ander’ (altijd weer de ander) veel meer vervuild dus dat ons gedrag nauwelijks impact heeft. De vraag is echter of het argument dat Europa (of België) haar verantwoordelijkheid neemt steunt op feiten of niet.
De klimaatverandering hangt rechtstreeks samen met het aantal partikels CO² in de lucht. De accumulatie van die partikels zorgt voor een een stijging. Dus kan je zonder veel omwegen stellen: diegene die het grootst aantal van die partikels heeft uitgestoten heeft ook de grootste verantwoordelijkheid voor de klimaatverandering tot nu toe. Als je het geografisch bekijkt, zoals onze politici om een of andere reden graag doen komen we tot de volgende cijfers: Azië stootte sinds 1750 tot 2020 532 miljard ton CO² uit. Europa 531 miljard ton (waarvan de EU 368 miljard ton). Noord-Amerika 477 miljard ton. Afrika bijvoorbeeld stootte 46 miljard ton uit. Kortom 2/3 van de historische uitstoot van co² komt door Europa en Noord-Amerika. Tot 2019 had Europa trouwens het grootste aandeel in absolute cijfers.
Natuurlijk vertellen deze cijfers maar een deeltje van het verhaal. Zo heeft Azië 4,5 miljard inwoners. De EU heeft 450 miljoen. Kortom de gemiddelde EU inwoner heeft doorheen de geschiedenis 6,5 keer zoveel CO² uitgestoten als de gemiddelde Aziaat. Je zou kunnen de vergelijking maken dat een klein groepje mensen een goudmijn vindt, daar heel veel rijkdom uithaalt en op het moment dat anderen er evenveel uithalen of hen voorbijsteken zeggen: wij gaan binnenkort stoppen er mee, en dat moeten jullie ook doen. De kans dat dit veel draagvlak zal vinden bij de anderen is natuurlijk niet zeer groot. Zij zullen wijzen op de geaccumuleerde welvaart en de scheeftrekking die hiervan het gevolg is. Kortom, als De Croo bedoelt dat Europa haar historische verantwoordelijkheid neemt, dan klopt dat alvast niet met de feiten. Als je kijkt naar de grootste uitstoters per capita dan wordt de ranglijst aangevoerd door Qatar met 37 tons per capita per jaar. In de top tien vinden we dan 10 olieproducerende landen. België staat in de lijstje rond de 40ste plaats op 220 landen. Er zijn dus 180 landen waarvan de inwoners minder uitstoten dan ons (en daar valt nog veel meer over te zeggen). Niet echt een topplaats dus. Daarmee bevinden we ons op gelijke hoogte als ‘vervuiler’ (dixit De Croo) China.
Maar er is natuurlijk nog een ander gegeven. Trouwe Climaxi-fans herinneren zich misschien nog het interview met socioloog Eric Swyngedouw. Die stelde serieuze vragen bij het regionaal meten van klimaatuitstoot in een geglobaliseerde wereld. Zo is het nog waar de vraag voor de de producten bestemd zijn die worden geproduceerd met co² uitstoot, de zogenaamde CO² outsourcing. Dat levert een extra niveau bij het voorliggende plaatje. Zo zou de CO² uitstoot van het Verenigd Koninkrijk 25 % gezakt zijn sinds 1990 volgens de cijfers. Maar als de de co² outsourcing meerekent is dat slechts een daling 7 % zo zegt een studie van de universiteit van Leeds. Als je het voor de Verenigde Staten berekent kom je zelfs aan een stijging. En ons land? Wel ons land doet het bij de slechtsten ter wereld op dit vlak (vijfde net na Zwitserland) met een stijging van 85 % uitstoot als je de CO² outsourcing meerekent. Het brengt ons land in de top 20 van grootste uitstoters per capita als je dit verrekent. Mooie verantwoordelijkheid meneer De Croo.
Tot slot ook nog even dit. CO² uitstoot meten per land of regio, we zijn het zo gewoon geworden dat we er ons weinig vragen bij stellen. Het is natuurlijk ook een bepaald paradigma, een bepaalde invalshoek. Die gegevens in beeld brengt en die andere uit beeld houdt. Een veel significanter cijfer bekom je als je kijkt welke inkomensgroep er CO² uitstoot: de rijkste 5 % van de aarde is verantwoordelijk voor 37 % van de uitstoot. Of nog beter: 20 bedrijven zijn verantwoordelijk voor een derde van alle mondiale uitstoot in de wereld met Saoudi Aramco, Chevron en Gazprom als, euh prominente top drie.
Misschien kunnen data voer zijn voor een interessant politiek debat op klimaatconferenties? Of kunnen debatten alleen gevoerd worden binnen de streng afgebakende begrenzingen van een toegelaten ideologisch discours? Zo ja, wie vertegenwoordigen de afgevaardigde politici daar, meneer De Croo? Wie is er verantwoordelijk?
Sammy Roelant