Natuurgebieden en volksgezondheid onvoldoende beschermd bij vergunning Oosterweel-Scheldetunnel

Climaxi, Actiegroep Leefmilieu Rupelstreek (ALR), Red onze kleiputten en Burgerplatform OnzeMobiliteit stappen naar de Raad voor Vergunningsbetwistingen (RVVB) tegen de milieuvoorwaarden voor het bouwen van de Scheldetunnel voor de Oosterweelverbinding.

Achtergrond 

Op 18 november keurde minister van leefmilieu Zuhal Demir een vergunning goed voor het lozen van grondwater in Natura 2000 gebied Blokkersdijk en de Schelde. Het bemalingswater dat opgepompd wordt om de Scheldetunnel te bouwen wordt gecategoriseerd als bedrijfsafvalwater. Het water gaat langs een waterzuiveringsinstallatie en natuurlijke zuivering, daarna wordt het geloosd in Europees beschermd natuurgebied. De normen die hiervoor gebruikt worden zijn onvoldoende om natuur en volksgezondheid te beschermen.

Greenpeace, Grondrecht en Thomas Goorden stelden eind 2021 een milieustakingsvordering in, omdat die zij zich zorgen maken over de Oosterweelwerken die op de Antwerpse Linkeroever werden aangevat. Die werken vinden plaats in zwaar vervuilde grond met PFOS en andere PFAS, afkomstig van 3M. De geplande bewerking, verplaatsing en berging van de grond brengt verdere risico’s mee voor omwonenden en het milieu. 
Recent bloedonderzoek toonde aan dat de meeste omwonenden al (veel te) hoge PFOS-gehalten in hun bloed hebben – met risico’s voor hun gezondheid. Het is vooralsnog wachten op de uitspraak ten gronde maar wij steunen deze vordering van ganser harte. Ondertussen liggen de werken aan de Oosterweeltunnel onder de Schelde ook gedeeltelijk stil door een klacht bij de Raad van State. Zij eisen een veilig verzet van de grond en de werkzaamheden.

Ondanks deze procedures, kunnen de (voorbereidende) werken voor de tunnel wel degelijk starten. Bij deze werken wordt het grondwater – dat zich in ernstig verontreinigde bodem bevindt – opgepompt om plaats te maken voor zowel de werf als de tunnel. Deze grote hoeveelheid water – dat vervuild is met zware metalen, verschillende PFAS forever chemicals, chloriden en stikstof – moet ergens heen. 

Actiegroep Leefmilieu Rupelstreek en Climaxi stappen daarom naar de RVVB tegen de aanpassing van de lozingsnormen van het grondwater. Dit grondwater wordt gecategoriseerd als vervuild bedrijfsafval water. De bescherming van waardevol natuurgebied, wetenschappelijke evidentie en adviezen, het voorzorgprincipe en zelfs de toepassing van (eigen) normen lijken wederom ondergeschikt aan de realisatie van de Oosterweel – no matter the ecological cost. Wie dit vergunningsdossier bestudeert, stelt vast dat economische en pragmatische overwegingen de bovenhand nemen.

Bezwaren

De basis van het probleem is de plek en de wijze waarop het verontreinigd grondwater zal worden geloosd. De vergunning laat nu toe om dit bedrijsafvalwater te lozen in zowel de Schelde als het Natua 2000 gebied Blokkersdijk en de vervuiling te verplaatsen naar beschermde habitats. Het Scheldewater bevat al veel te veel PFAS waardoor Nederland een verbod op legde voor vissen. Elke lozing die nog meer PFAS in het water loost, is een stap achteruit voor de waterkwaliteit van de Schelde.

Bovendien biedt de voorziene zuivering van het water onvoldoende garanties. De kosten van een (zo goed als mogelijke) zuivering is voor Lantis financieel onhaalbaar waardoor gekozen werd voor andere, goedkopere, technieken. De wetenschappelijke evidentie voor de vooropgestelde methodes overtuigt niet. Verschillende adviesinstanties als Agentschap Natuur en Bos en Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek twijfelen aan de effectieve impact van de zuivering op de waterkwaliteit. Met andere woorden: dit is blind varen in een bad dat geen verdere verontreiniging tolereert. De vergunning bouwt bovendien een ondermaatste controle van de waterkwaliteit in waardoor onvoldoende opgevolgd kan worden hoe het met het water en de leefomgeving gesteld is. 

Belangrijk punt is dat Blokkersdijk een Europees beschermd Natura 2000 gebied is dat ligt tussen 3M en de site waar de tunnel gebouwd zal worden. De ‘toevoeging’ van zware metalen, PFAS, chlorides en stikstof brengen de waterkwaliteit van de Schelde en Blokkersdijk nochtans in het gedrang – dit terwijl de waterkwaliteit in deze gebieden reeds ernstig onder druk staat én Europa ons net aanmaant om de toestand sterk te verbeteren. Zo bevat het water reeds te veel Arseen. Het Arseen-gehalte in Blokkersdijk meet vandaag al 72 microgram/l. Het bemalingswater dat naar Blokkersdijk zal gaan, mag maar liefst 100 microgram/l bevatten terwijl zelfs bedrijfsafvalwater maar 50 microgram/l arseen mag bevatten. Met deze vergunning mag water dat nog vuiler is dan bedrijfsafvalwater in Blokkersdijk gestort worden.

Ook het Agentschap Natuur en Bos (ANB) waarschuwt in haar advies voor de verdere aantasting van Blokkersdijk. Zo bestaat het risico dat het zoete water verandert naar ‘brak water’ waardoor het leven in het ven ernstig bedreigd wordt. Daarnaast wijst ook ANB op de weinig solide controle van het lozingswater gezien het niet continu geëvalueerd wordt en er daardoor niet tijdig bijgestuurd kan worden. Een recente studie van Universiteit Antwerpen stelt dat er reeds te veel PFAS in het Scheldewater en de Noordzee aanwezig zijn waardoor ook een groot deel van het visbestand te veel PFAS bevat voor dagelijkse consumptie.

De leefbaarheid van de Schelde en Blokkersdijk kan niet gegarandeerd worden. Terwijl de Nederlandse Rijkswaterstaat in een voorgaand dossier (de aangepaste vergunning van afvalverwerker Indaver) al aantoonde dat de toelating om 0,1 µg/l PFAS te lozen tot een overschrijding van de Europese en Nederlandse immissienormen in de Westerschelde leidt – werd Nederland in deze vergunning niet eens betrokken. Nederland heeft geen advies kunnen geven terwijl het water nochtans via de Schelde het land binnen stroomt en deze vergunning leidt tot grensoverschrijdende milieu-effecten. 

Gezien Europa vereist dat Natura 2000 gebieden gewaarborgd moeten worden en de waterkwaliteit tegen 2027 aanzienlijk verbeterd moet zijn, gaat deze vergunning in tegen deze noodzakelijke engagementen, bestaande wetgeving rond de bescherming van water, natuur, habitats en soorten. Terwijl Lantis en de Vlaamse Regering (haar eigen) richtlijnen en decreten flexibel lijken te interpreteren, worden het publiek en milieuorganisaties gesust met de vage belofte van ‘waterzuivering’. Hoe Lantis dit precies gaat waarmaken, blijft bijzonder onduidelijk. Een belangrijke conclusie is dat het voorzorgsprincipe in de praktijk niet lijkt te bestaan in Vlaanderen. Zonder betrouwbare kennis, is men bereid om de biodiversiteit, het leefmilieu en de bevolking bloot te stellen aan schadelijke effecten. Beter vragen om vergeving dan toestemming, nog maar eens, zo lijkt het wel. Daarbij komt dat de aanleg van dit stuk Oosterweelverbinding niet alleen zorgt voor milieuschade maar ook bijdraagt tot het verder wegduwen van Vlaanderen in de stiktofput. Zo halen we de afgesproken klimaatdoelstelling nooit.

Climaxi, Actiegroep Leefmilieu Rupelstreek, Burgerplatform Onze Mobiliteit, Red onze Kleiputten stellen zich ernstige vragen bij deze gang van zaken. Als Vlaamse milieu- en klimaatbewegingen kunnen wij deze merkwaardige werkwijze en het resultaat van de vergunning niet zomaar laten passeren. Daarom stappen we naar de Raad voor vergunningenbetwisting voor een schorsing van de normen.

Steun ons en doe een gift op BE40 0016 3236 1163