Fish & Run: ecologisch, lokaal en sociaal!

Op 9 december start de Week van de Duurzame Vis van het WWF. Ondertussen lanceerden Climaxi, vzw ’t Uilekot en Het Visserijblad een petitie tegen de import van pangasius die op een week tijd vijfhonderd handtekeningen haalde. We maakten een reportage over duurzame én sociale visserij. Vlaamse vissers halen de pers in Hong Kong. Het VRT-programma Koppen stelt dat duurzaam vissen bijna onmogelijk is in België. Kortom, vis is “in” tijdens deze eindejaarsperiode: er werd nog nooit zoveel gezegd en geschreven over duurzaamheid in de visserij.

Met Climaxi zijn we aan onze tweede reportage toe over visserij (Fish&Run 2: trailer: http://www.youtube.com/watch?v=tAVQ-2vg8zg).  Op twee jaar tijd bouwden we een relatie uit met allerhande mensen in de visserijwereld: vissers, reders, handelaars, wetenschappers… We gingen dikwijls mee aan boord en spendeerden uren gesprekken en tape. Bij het begin van de Week van de Duurzame Vis brengen we dan ook graag een standpunt én alternatieven naar buiten.

Dikwijls komen we tot de vaststelling dat heel wat informatie enige nuance mist. Men heeft het over grote schepen in de Belgische visserij terwijl men zwijgt over de grote superboten die o.m. vanuit Nederland als stofzuigers de zee leeg halen. Men stelt soms dat de Belgische visserij één van de minst duurzame is door de aanwezigheid van heel wat boomkorvaartuigen die met sleepnetten de bodem beroeren, maar men zwijgt over het feit dat de pladijsbestanden op het hoogste punt staan sinds 1953.

Voor Climaxi kan een ecologische oplossing alleen werken als ze ook sociaal én lokaal is. Ecologische normen voorop stellen die de vissers laten creperen, dat kan voor ons niet. Een economie voorop stellen, waarbij producten de wereld rondreizen en op die manier bijdragen tot de vernietiging van het klimaat, dat kan gezien de dringendheid van het klimaatprobleem ook niet.

Dat het moeilijk is om deze principes 100 % te realiseren weten we ook. We snappen dan ook wel dat vb.

producten die een sociale inslag hebben (korte keten, méér loon voor de producent, fair-trade etc…) of zaken die ingeburgerd zijn in ons voedingspatroon (citroenen vb.) van elders komen.

PLADIJS NAAR HONG KONG

 Deze week raakte bekend dat Belgische vissers hun eerste container pladijs exporteerden naar Hong Kong. Pladijs wordt hier grotendeels in viskroketten gedumpt terwijl hij daar als een fantastisch product beschouwd wordt. De Vlaamse vissers krijgen hier soms maar 70 cent per kilo voor hun vis, in Hong Kong 1,70 €. Begrijpe wie begrijpe kan: in een ontspoorde geglobaliseerde markt verdien je méér als je je vis duizenden kilometers van huis gaat verkopen. Compleet niet duurzaam natuurlijk! En toch moet er één vraag extra gesteld worden: wat zou je zelf doen in een omgeving waarbij de ene visser na de andere failliet gaat omdat hij voor zijn primair product geen geld krijgt?

Daarom startte Climaxi samen met anderen (vakbondsmensen, vissers, milieuactivisten, chef-koks, kunstenaars…) een petitie waarin aan alle politieke verantwoordelijken gevraagd wordt om de overslagplaats voor Pangasius in Zeebrugge niet te bouwen (http://uilekot.org/node/1679) . Het Vietnamese VASEP wil er samen met de havenautoriteiten van Zeebrugge een overslagplaats bouwen die jaarlijks 200.000 ton Pangasius importeert in België en Europa).

Tot nader order blijft het grootste deel van de geïmporteerde pangasius een in sterk vervuild water gekweekte vis waar enorm veel discussie rond is. Niemand wordt er beter van, ook de Viëtnamese kweker niet. Bovendien kan men zich vragen stellen bij kweekvis in het algemeen (vb. ook rond zalm): is het een oplossing voor het milieu om vissen te kweken die dikwijls een veelvoud aan hun eigen gewicht nodig hebben qua voeding? Zeker als men weet dat die voeding meestal bestaat uit vismeel?  Hoeveel antibiotica wordt in de kweekvisbassins gebruikt?

VRIJE MARKT

Een bijkomende vraag: is het verantwoord om vis te importeren of te exporteren als de lokale vissers daardoor nog méér concurrentie krijgen om hun eigen producten te slijten?

Wie dit probleem wil opheffen kan bij het zoeken naar oplossingen onmogelijk rondom het niet functioneren van die absolute vrije markt.

In Fish & Run getuigen een aantal mensen over marktmanipulatie op de NV Vlaamse visveiling: grote kopers zouden onder mekaar afspreken om de winstmarges op te drijven door de aankoopprijzen te drukken. Eind november kregen Heiploeg, Klaas Puul en andere grote monopolisten in de garnalensector een miljoenenboete omdat ze de prijs van de garnalen kunstmatig hoog hielden via onderlinge afspraken.  Het topje van de ijsberg?

Iemand anders zegt in de film dat het hem quasi onmogelijk gemaakt wordt om rechtstreeks te verkopen, buiten de visveiling om. De reglementitis zorgt ervoor dat slechts één private speler, de Vlaamse Visveiling de markt kan domineren. De aandeelhouders van die speler, dat zijn grotendeels immobiliënbedrijven. Ondertussen werkt een dochteronderneming van die speler, de NV Zeebrugge Food Logistics mee aan de import van pangasius in Europa te Zeebrugge. Flor Vandekerckhove van het visserijblad stelt: “Als ze hun geld niet meer verdienen met Belgische producten als de pladijs, dan doen ze het met importpangasius. Voor een aandeelhouder maakt dat geen verschil uit.”

Wie dit monopolie niet aanpakt, kan nooit tot een duurzame visserij komen. Een aantal vissers en handelaars suggereren in de film Fish & Run alternatieven: importtaksen op Pangasius, een soepeler bankwezen dat méér investeringen toelaat, sociale actie voor betere verloning voor de vissers op wereldniveau, afbreken van het monopolie van de NV Visveiling, rechtstreekse verkoop van pakketten, beperking van het aantal dagen op zee, maximummaat voor schepen…

LOKAAL

Climaxi is er van overtuigd dat de toekomst van een duurzame economie ligt in het opzetten van zo kort mogelijke ketens: rechtstreekse verkoop, lokale producten enz… Ze houden dikwijls een betere kwaliteit en versheid in en garanderen een beter inkomen voor de boer/visser.

Wij vinden de combinatie van sociale, ecologische en lokale criteria duurzamer dan het selecteren van één van deze criteria. Wie louter ecologisch denkt loopt dikwijls het risico de bestaande marktmonopolies te versterken, waarbij de supermarktsector zijn macht over de producenten behoudt. “ Er zijn verschillende voorbeelden in de vleessector die aantonen dat men ook in de biosector soms de producenten het mes op de keel zet” zegt Wim Versteden van de coöperatieve Pintafish “en dat leidt dan tot dingen die men oorspronkelijk in die sector niet wou: monoculturen vb.”

Climaxi vindt het dan ook mooi dat zowel de VLAM als het WWF in Vlaanderen hun viswijzers lanceren, maar vindt een combinatie van beiden interessanter. VLAM geeft aan welke Noordzeevis in welk seizoen best geconsumeerd wordt. WWF geeft ecologische criteria aan maar houdt dan geen rekening met de lokale economie, sociale aspecten of transport als klimaatcriterium. In die zin zou het goed zijn als het WWF, ter gelegenheid van zijn week van de duurzame vis eens gaat samen zitten met de vissers zelf. Volgens Climaxi kan men tot een betere viswijzer komen, die ook de lokale economie respecteert.

Het WWF lanceerde samen met de voedingsmultinational Unilever in 1996 het MSC label. Ondertussen kwam daar het ASC label bij voor gekweekte vissoorten. Climaxi vindt heel wat zaken een stap in de goed richting maar heeft toch ook dikwijls zijn twijfels over allerhande groene labels waarvan het soms onduidelijk is of ze échte duurzaamheid wel bevorderen. De instapkost voor het MSC-label is voor heel wat Belgische duurzame vissers vb. te hoog. Er zijn dus heel wat passieve of ecologische vissers, die niet MSC-gelabeld zijn. In zijn viswijzer promoveert WWF alle soorten van het eigen label tot de beste keuze. Dat is een vrij makkelijk uitgangspunt, maar voor ons is dit niet evident.

In het ASC label probeert men anderzijds kweekvis te voorzien van een duurzaam label. Zo krijgt je ‘ecologisch gelabelde’ kweekvis als tilapia, pangasius en andere.  In grote winkelketens vind je deze massaal terug. Die ketens krijgen zo de gelegenheid om zich ecologisch voor te doen. Ze lijmen de bewuste consument met ‘groene’ producten en zetten ondertussen hetzelfde alles vernietigende handelsmodel verder.

Colruyt selecteerde vb. samen met Seafirst en ILVO een vijftigtal vissoorten die men als ecologisch verkoopt. Ook daar vinden we dan ecologisch gelabelde diepvriespangasius terug. Van de wilde vissoorten was tijdens de opnameperiodes van Fish & Run in de meeste Colruytwinkels enkel pladijs te vinden.  Verder blijven de rekken gevuld met zalm, een kweekvis die stilaan dezelfde negatieve naam kriigt als pangasius. “Moet je eten als je ziek bent “ zeggen veel Belgische vissers “zit immers vol met antibiotica”.

Hetzelfde verhaal vinden we terug in Carrefour, Delhaize enz…

Onder het mom van ‘ecologische consumptie’ houdt men een systeem recht dat verdere uitbuiting van het milieu en lokale producenten toelaat. Dit is niet de weg die Climaxi wil bewandelen.

Filip De Bodt 

Download onze affiche: http://www.climaxi.be/node/344 voor alle info ivm film (boekingen, interviews, kritiek): http://www.climaxi.be/contact