Een industrieel klimaatbeleid schiet uit de startblokken, maar hoe?

Het chemiebedrijf BASF en gasproducent Air Liquide kondigden in november 2021 al aan dat ze samen gaan investeren in de afvang en opslag van CO2 (Carbon Capture and Storage, CCS). BASF Antwerpen wil op die manier vanaf 2025 haar CO2-uitstoot van ca. 3,2 miljoen ton per jaar reduceren, om mee te werken aan het plan van het Duitse moederbedrijf om tegen 2030 de wereldwijde C02-uitstoot met 25% te verminderen. Dat gebeurt door een innovatieproject dat BASF samen ontwikkelde met het bedrijf Air Liquide dat enkele gas-installaties voor de productie van o.a. fossiele ‘bruine’ waterstof en koolstofmonoxide uitbaat op de BASF-site in Antwerpen. Air Liquide zal de CO2 uitstoot van haar waterstoffabrieken afvangen. De recent toegekende Europese subsidies waren een voorwaarde om het project uit te voeren.

BASF en Air liquide doopten het project om tot Kairos@C. Hiermee willen ze tussen 2025 en 2034 een uitstoot van 14,2 miljoen ton CO2 afvangen en die onder de Noordzee stockeren. De kogel is nu door de kerk. Het project krijgt 360 miljoen euro subisdies van Europa. 

De vraag is of stockeren wel de beste en veiligste optie is. Is de oplossing voor het klimaat dat we ons afval gaan storten onder de zeebodem? Climaxi is ervan overtuigd dat we CO2 uitstoot moeten vermijden in plaats van storten. De productieprocessen moeten in de kern afstappen van fossiele grondstoffen. Dat is natuurlijk niet naar de bek van grote machthebbers zoals Qatar of andere olieproducerende landen. 

Daarnaast kan CO2 met waterstof ook worden omgezet in methanol: een goede energiedrager en een vervanger voor de grondstoffen van verschillende fossiele chemische processen, zoals het kraken van ethaan (Ineos Project One) en nafta (BASF, Total, Dow Chemical).

TECHNIEK

Het afvangen op zich is zeker zinvol om CO2-uitstoot in de atmosfeer tegen te gaan, maar investeren in energieverslindende condensatie en opslag lijken niet het juiste pad vooruit. De productieprocessen bij BASF en Air Liquide blijven afhankelijk van aardolie, schaliegas en aardgas, er komt geen noemenswaardige verschuiving weg van fossiele brandstoffen.

Als we af willen van die fossiele grondstoffen hebben we immense investeringen in hernieuwbare energie nodig. Groene waterstof is de missing link in het verhaal van hernieuwbare energie. Climaxi beaamt dat en is tevreden dat het besef is doorgedrongen bij politici en grootverbruikers in de industrie. Als er veel wind en zon is, moeten we de overcapaciteit aan energie kunnen opslagen voor momenten van ondercapaciteit. Elektrolyse van water tot zuurstof en waterstof tot groene waterstof is daarvoor de geschikte methode. Naast waterstof zullen er dus ook grote investeringen in hernieuwbare energie moeten volgen om van fossiele brandstoffen af te geraken.

FINANCIERING

De 360 miljoen euro komen uit het innovatiefonds dat gespijsd wordt door de Green Deal en de inkomsten van het Europese emissierechten-verhandelsysteem (ETS). Dit systeem geeft internationale grootverbruikers zoals BASF gratis rechten om CO2 uit te stoten. Deze gratis rechten worden gegeven zodat hun globale concurrentiepositie niet wordt bedreigd door het strenge(re) Europese beleid, met als doel delokalisatie te vermijden. Als je niet al je uitstootrechten opgebruikt omdat je investeert in reductie van uitstoot, kan je ze verhandelen aan andere vervuilers op de emissiemarkt. Maar ook, in tijden van crisis wordt minder uitgestoten, hierdoor ontstaat een overaanbod van uitstootrechten op de markt en daalt de prijs op CO2. Dit ondermijnt de werking ervan volledig. 

Het ETS systeem bestaat nu 16 jaar en de uitstoot van CO2 is nauwelijks achteruit gegaan. Erger nog, door rechten op te potten en te speculeren op de prijs van CO2 hebben bedrijven hier geld aan verdiend.

Analisten rekenen voor 2021 op een nettowinst van 3,84 miljard euro voor BASF en een slordige 2,6 miljard euro nettowinst voor Air Liquide. Het ETS systeem legt hen geen windeieren.

Moet de belastingbetaler miljoenen investeren als het geld aanwezig is in de sector? Bedrijven als BASF, ArcelorMittal en Air Liquide kijken naar de overheid om met publieke middelen een markt te ontwikkelen en de rentabiliteit van hun investeringen te garanderen. Wie eerst innoveert maakt een sprong vooruit en strijkt het grootste deel van de nieuw gecreëerde meerwaarde op. Eens die markt er is, maken ze opnieuw private winsten waarop ze nauwelijks belastingen betalen. Het gaat dus om een transfer van publieke middelen naar privaat kapitaal voor bedrijven en aandeelhouders. Het perverse is dat diezelfde aandeelhouders al megawinsten maakten terwijl ze de klimaatverandering veroorzaakten. De subsidies die nodig zijn om de winsten van die spelers te garanderen lopen op tot 700€ voor elke Europese werknemer per jaar, gedurende 30 jaar. Als je de ruime bevolking wil opzetten tegen een kordate aanpak van de klimaatcrisis, is dat de perfecte manier.

Climaxi is ervan overtuigd dat publieke middelen nodig zijn om concrete kimaatrisico’s in te dijken bij mensen. We moeten collectief inzetten op het isoleren van gebouwen, openbaar vervoer, hernieuwbare energie voor gezinnen én industrie. Ons publiek geld dient niet om nieuwe markten voor grote winsten te creëeren voor grote bedrijven. Zo gaan we het klimaat niet redden.