DOSSIER ENERGIE - Discussietekst: Tegen kernenergie

* Discussietekst energietransitie CLIMAXI *

In het vierde artikel in ons DOSSIER ENERGIE gaan we nog dieper in op de noodzaak om kernenergiete stoppen.
Deze tekst is bedoeld als discussietekst: reacties zijn welkom op info@climaxi.be.

CO₂ uitstoot

De voorstanders van kernenergie beweren dat hun energie geen CO₂ uitstoot en dus “klimaat-compatibel” is. Wij zijn tegenstanders van kernenergie om een heel aantal redenen. Het gevaar van kernenergie is totaal onaanvaardbaar zoals we konden en nu nog kunnen zien met de kernrampen in Tsjernobyl (Oekraïne) en Fukushima (Japan). Bovendien is er geen enkele veilige en duurzame oplossing voor de groeiende stapel gevaarlijk kernafval. Kernenenergie heeft, als we de totale atoomproductieketen bekijken, wel een belangrijke CO_2-uitstoot en brengt ook zware schade aan in de mijnen waar uranium wordt gedolven.


Stroomtekort?

De kernenergie-lobby speelt met het argument dat een stroomtekort zou ontstaan wanneer we ook de laatste twee kernreactoren Doel 4 en Tihange 3 te sluiten. Dat is een leugen. Toen in België alle reactoren behalve één, in 2018 gesloten waren wegens technische defecten en onderhoud, hebben we geen stroomonderbrekingen meegemaakt.
Elektriciteit dekt 17% van onze energiebehoeften. 25% van ons gasverbruik dient voor de productie van elektriciteit. Dat kan opgevangen worden door meer hernieuwbare energie. De hoeveelheid installaties op hernieuwbare energie zal de komende jaren zeker stijgen, omdat ze goedkoper is dan alle andere energievormen: de basis van deze energie (wind en zon) is immers gratis. Met meer en meer hernieuwbare energie zal ook de kans op stroomtekorten zeer snel dalen.

The University of Sussex deed een analyse van stroomproductie in 123 landen. Uit deze studie blijkt dat investeren in zowel kernenergie als hernieuwbare bronnen tot een moeilijk huwelijk leidt: de twee strategieën gaan niet echt samen. Zo zijn beide alternatieven gebaat bij een heel ander stroomnet: kernenergie vraagt een gecentraliseerd net om de stroom vanuit één locatie te verdelen, en zo’n net is veel minder geschikt voor de gefragmenteerde stroomproductie door hernieuwbare energiebronnen. De twee strategieën hebben ook heel andere financieringsmechanismen en wetgevend kader nodig.
Een planmatige verdere uitbouw van hernieuwbare energie-netwerken zou al heel snel kernenergie totaal overbodig maken, ook dus Doel 4 en Tihange 3. Hierop moet een klimaatbeleid prioritair inzetten in de komende 5 jaar.
De lage elektriciteitsprijs voor kernenergie in vergelijking met die voor hernieuwbare energie is fictief: de kerncentrales hebben rechtsreeks en onrechtstreeks enorm veel overheidsgeld gekregen (denk aan al het geld voor research, voor Euratom in Mol). De centrales die nu werken zijn al lang afgeschreven en betekenen dus pure winst voor Engie-Electrabel. De lage prijs voor elektriciteit uit kernenergie is alleen gunstig voor de bedrijven, niet voor de privé consument of de overheid.
 

Tewerkstelling

Door het sluiten van Doel en Tihange zouden 8.000 arbeidsplaatsen verloren gaan. De jobzekerheid in de energie-sector is voor ons prioriteit. Er zullen jobs blijven bestaan in de productie van energie voor ons land. We stellen ons eerder de vraag in welke energieproductie deze mensen tewerkgesteld moeten worden. Moesten we blijven het kankerverwekkende asbest produceren omwille van de tewerkstelling? Schadelijke productie moet afgebouwd worden, in het belang van heel de maatschappij. De eis van reconversie is zeker belangrijk voor de werkneem.st.ers van de kerncentrales. Voor hen is er werk zowel bij de veilige ontmanteling van de gesloten kerninstallaties als in de uitbouw van hernieuwbare energienetwerken. Ook een omkeerbare ondiepe berging van het kernafval zal controles nodig hebben. We zijn tegen het “vergeten” van dat afval in diepe kleilagen, net zoals in de VS en in Duitsland moet dat gevaarlijk afval onder observatie blijven in ondiepe opslag.
 

Tegen nieuwe gascentrales

De huidige regering is voorstander van het bouwen van twee nieuwe gascentrales om flexibel elektriciteit te kunnen produceren wanneer hernieuwbare energie onvoldoende stroom levert. Daarvoor biedt de regering (CREG spreekt van een bedrag tussen de 614 en de 940 miljoen Euro) een pak subsidies aan de  elektriciteitsproducenten om winst te maken met  gascentrales die CO₂ uitstoten in plaats van hen te verplichten de volledige (deels onbekende) factuur van het afvalbeheer en de ontmanteling van de kerncentrales te betalen! Dat is het privatiseren van winsten (uit die gascentrales in privébezit) ten koste van het klimaat, terwijl de uitgaven voor de ontmanteling van de kerncentrales en hun afval voor een nog onbekend gedeelte door de gemeenschap zullen betaald worden. De nieuwe gascentrales zijn helemaal niet nodig. Dat lezen we in het rapport van de CREG (federale  energieregulator) van januari 2021.

Elia heeft volgens de CREG stroomtekorten zwaar overschat, het heeft veel te veel rekening gehouden met twee strenge winters uit de jaren 80 van vorige eeuw. Om mogelijke stroomtekorten op te vangen moeten er volgens de CREG geen nieuwe gesubsidieerde gascentrales bijkomen. Men kan beter enkele (bestaande) elektriciteitscentrales (of reststromen van nu niet gebruikte biomassa), die niet langer rendabel zijn en dreigen gesloten te worden, als reserve achter de hand houden. Het is bovendien onduidelijk waar het geld voor die nieuwe gascentrales moet vandaan komen en hoe/of de rekening hiervoor bij de eindverbruiker (privé of bedrijven) zal terecht komen.

De prijs (onder de huidige omstandigheden van de markt) mag geen criterium zijn tegen het uitbouwen van HNE want de kosten van kerncentrales en van nieuwe gascentrales zijn ook niet ingerekend.

Climaxi steunt de groep Tegengas uit Gent, het Gents Milieufront en Greenpeace België, in het verzet tegen nieuwe gascentrales.
Climaxi is ervan overtuigd dat elke investering in energiemarkt in publieke handen moet blijven. We zijn tegen de komst van de gascentrales; Moest de overheid beslissen om toch gascentrales te bouwen, vinden wij dat deze in handen moet zijn van de overheid. Want als de privésector ze gaat uitbaten, dan zal men “om economische redenen” (lees: omwille van de winst) die centrales maximaal en zo lang mogelijk willen blijven uitbaten. De investering moet renderen, zegt men dan.

Waterstof als energiedrager

Waterstoftechnologie is beloftevol om overschotten aan hernieuwbare energie (uit wind vooral in de winter en uit zon in de zomer) in reserves op te slaan. Naargelang de vraag kan stroom worden geproduceerd met dat waterstofgas. Dat is dan echt groen waterstofgas.
Het uitbouwen van mega-waterstofgasinstallaties voor de chemische nijverheid (vooral voor het maken van plasticsoorten!) moeten we betwisten. De plannen hiervoor met daarbij ook een netwerk voor het vervoer van waterstofgas tussen de havens, bestaan. Kleinschalige installaties voor waterstofproductie verbonden met de bestaande zonnepanelenparken en windmolenparken zijn wel nuttig.


Welke structurele politiek?

Oneindige groei is natuurlijk onhoudbaar op onze eindige planeet. Het groeidogma moet op de schop. Zo zijn “recycleerbare” auto’s een absurditeit. De elektrische individuele auto is ook een verkeerde piste. Minder auto’s en goed en goedkoop openbaar vervoer zijn het juiste antwoord. We moeten op alle vlakken gaan naar structurele maatregelen die de uitstoot verminderen en niet “elders” of “ergens” compenseren om het economisch systeem ongehinderd verder te laten draaien.

In de vervoersector moet het heropbouwen van een dicht netwerk van treinen en andere systemen van (goed, flexibel en gratis) openbaar vervoer aan de orde zijn. De miljarden verspilling die al aan het vervoer per auto en door vrachtwagens werd gegeven moet stoppen.

In de woningbouw zou isolatie de top prioriteit moeten zijn. Begin met een plan voor alle sociale woningen die vaak slecht geïsoleerd zijn. Maak de strengste isolatienormen verplicht bij nieuwbouw.

Meer bossen aanplanten, natuurgebieden behouden en uitbreiden zijn een goede zaak. Een boslandbouw die de huidige monoculturen en vee fabrieken vervangt zal de uitstoot van methaan sterk doen dalen.

De sleutel blijft dat de productie van goederen, in de eerste plaats van schadelijke dingen, zoals wapens, daalt. Het afbouwen van nutteloze productie moet bestudeerd worden en planmatig aangepakt worden. Daarin heeft de consument weinig in te zeggen. Wanneer we individueel bijvoorbeeld minder vlees eten, heeft dat weinig effect op de methaanuitstoot in België omdat het grootste deel van onze vleesproductie bestemd is voor de export.

Daling van de groei in de productie maar stijging van de groei voor de vele sociale noden zoals gezondheidszorg, onderwijs, sociaal welzijn en cultuur moeten absoluut voorrang krijgen en hier wordt trouwens zeer weinig CO₂ uitgestoten.

De idee van “koolstofneutraliteit” is een schijnidee omdat hierbij mechanismen zoals CCS (Carbon Capture and Storage) op zich gevaarlijke zijn en niet in de praktijk werden getest. We moeten het afvoeren van CO₂ naar lege Noordzee olievelden bestrijden als een gevaarlijk waanbeeld. Het “compenseren” van onze uitstoot door het aanplanten van “bomen” in andere landen is ook een imperialistische manier om ons eigen koolstofafval te exporteren.


Sociale rechtvaardigheid

Een globaal plan voor de energietransitie en voor het redden van het klimaat kan alleen massale steun krijgen wanneer het sociaal rechtvaardig is. De isolatie van sociale woningen, een goed en gratis openbaar vervoer, maar ook het afschaffen van de bedrijfswagens zijn hier voorbeelden van. Bedrijfswagens waren in oorsprong een “voordeel in natura” voor de best betaalden. Zo konden bijdragen in de sociale zekerheid ontweken worden. De Groenen hebben die eis laten vallen uit puur opportunisme. Een looncompensatie voor het wegvallen van de bedrijfswagen is een manier om de prijs van het afschaffen van de bedrijfswagens door het patronaat te laten betalen en de sociale zekerheid in stand te houden.

Wanneer we stellen dat er minder moet geproduceerd worden, dan moeten we ook de kwestie van reconversie (met behoud van loon) en van werktijdverkorting naar voor schuiven. Wanneer we zeggen dat de megastallen in de veeteelt moeten afgebouwd worden, dan moeten er regelingen komen zodat de boeren een leefbaar bestaan kunnen uitbouwen in boslandbouw en met productie voor de lokale markten.


Besluit

Privé winst mag niet de motor zijn. Bedrijven die moeten gesloten worden moeten reconversie met behoud van loon organiseren. Openbare voorzieningen (diensten) moeten centraal staan samen met lokaal beheer van installaties van hernieuwbare energie door de bevolking. Het dogma van de eeuwige groei moet doorbroken worden met duurzame, collectieve, democratisch beheerde en sociaal verantwoorde oplossingen (reconversie met behoud van loon).

Marijke Colle