Danone steelt water in Mexico

In zijn recent boek stelt de zogenaamde klimaatgeneraal Tom Middendorp dat de klimaatverandering heel veel veiligheidsproblemen en conflicten met zich mee dreigt te brengen. Zowat alle van die toekomstige klimaatconflicten zullen volgens hem rond water draaien. Hij denkt daarbij onder meer aan mogelijke oorlogen tussen naties rond water. Maar in onze laat-kapitalistische wereld spelen conflicten zich niet alleen af tussen naties, maar ook meer en meer tussen burgers en bedrijven. Zo gaat het ook in Mexico waar lokale inwoners in Puebla in een heftige strijd verwikkeld zijn met Danone rond water.

Vorig jaar slaagden lokale bewoners erin maandenlang de waterbottelarij van Bonafont, eigendom van Danone, in Cuanale, Puebla te bezetten. Het was tijdens de Internationale dag van het water op 22 maart 2021, dat inheemse bewoners samen met Nahua boeren de fabriek uitriepen tot een volkshuis waar allerlei lokale projecten werden opgezet. Na forse druk van Danone op de Mexicaanse regering ontruimden leger, politie en nationale garde in februari dit jaar de fabriek. Nochtans hadden de activisten de regering en Bonafont diverse keren opgeroepen tot dialoog. Die oproepen werden slechts beantwoord met stilte.

De strijd tussen de lokale dorpen (Almoloya, Tlautla, Colonia JosŽ çngeles, Ometoxtla, Zacatepec, Cuanal‡, Nextetelco, Coronango, Tepalcatepec, Cuachayotla, Cuapan, Xoxtla en Cuautlancingo) en Bonafont duurt al meer dan een decennium. Gloria Meijas Cinto, lid van de Land en Water Verdedigers, zegt er het volgende over: ÒDe zaken liepen goed twintig jaar geleden, maar nu draait de Bonafont fabriek dag en nacht en droogt ze onze rivieren en bronnen uit. Voordien waren er vissen en kikkers. Nu staat alles droog. We kringen nu geen water meer uit onze bronnen en moeten er kopen van pipas (private trucks die water verkopen). Dat is duur en niet genoeg voor een volledige week.

Debiet gedaald.

De inwoners uit de streek stellen dat het debiet van de rivier Metlapanapa stevig gedaald zou zijn. De rivier haalt haar watervoorraad uit de vulkaan PopocatŽpetl. Er zou 1,7 miljoen per dag worden geëxploiteerd uit de watervoerende laag. En hoewel Bonafont een vergunning heeft voor twee sites om te exploiteren, zou ze volgens lokale inwoners in het geheim ook op een derde site water ontginnen. Sinds 2013 procederen lokale verenigingen voor een sluiting van de fabriek. Maar zowel op het regionale als op het nationale niveau blijven de autoriteiten doof voor de verzuchtingen van de lokale bewoners.

De Mexicaanse watermarkt wordt grotendeels door drie spelers gedomineerd: Danone, Coca-Cola en PepsiCo. Zij beheersen 82 % van de markt. Ze betalen nauwelijks 130 euro per jaar per concessie om water te extraheren, maar het gebottelde water levert een gigantisch veelvoud op, zo’n 3000 keer zoveel als kraantjeswater. Kraantjeswater dat veel minder energie verbruikt overigens dan water in plastic flessen, dat ook 6 liter water nodig heeft per 1,5 liter fles. In Chiapas extraheert Coca-Cola zo’n 1,14 miljoen liter water per dag wat de lokale mensen verplicht hun drankje te drinken omdat er niet genoeg water overblijft.

Nu zoeken de diverse protesterende organisaties internationale steun. Ze willen dat hun zaak door velen verspreid wordt en bekend gemaakt bij een breed publiek, want ze vrezen dat hun acties en verzet, na het ontzetten van de fabriek eerder dit jaar, zullen leiden tot criminalisering en repressie. Sinds een paar jaar wordt de druk vanwege bedrijven op de overheid om burgers die hun belangen te verdedigen aan te pakken zeer groot wordt. Zo verdwijnen er al jaren sociale actievoerders en ecologisten of worden ze zelfs vermoord. Zo werden er vorig jaar 25 activisten vermoord en werden er 238 gewelddadige aanvallen geregistreerd. Het gewelddadigste jaar sinds 2014 toen het Mexicaanse Centrum voor Milieurechten de cijfers is beginnen bijhouden.

Die vraag voor internationale steun lijkt hier en daar opgevolgd te worden. In het station van Frankfurt ontrolden klimaatactivisten uit het dorpje LŸtzerath grote banieren om hun steun uit te drukken. In Wenen werd dan weer geprotesteerd bij de hoofdzetel van Danone door internationale Zapatisten die de roof van het blauwe goud door de multinational in Mexico aanklaagden. Intussen spuit Danone communicatieve mist op haar website door te beweren dat de missie van Bonafont is om Mexicanen gezonder te leren hydrateren op een duurzame manier en dat ze speciale flessen hebben uitgebracht om aandacht te vragen voor gendergelijkheid.

Deze kwestie staat niet op zichzelf. Europese bedrijven hebben een lange voorgeschiedenis van mensenrechtenovertredingen in Mexico. Een voorbeeld hiervan is de strijd die er aan de gang is rond energievoorziening. Huidig Mexicaans president Lopez Obrador stelt dat voorgaande, volgens hem corrupte, Mexicaanse regeringen de energiemarkt organiseerden in het voordeel van bepaalde private belangen. Onder meer Spaanse bedrijven als energiebedrijf Iberdrola of oliebedrijf Repsol zouden hebben geprofiteerd van dergelijk beleid.  De centrumlinkse Lopez Obrador stelt: "Er was een complot, soort van politiek economische promiscuïteit aan de top van de Mexicaanse en Spaanse regeringen die Mexico geplunderd heeft." Een en ander gaf aanleiding voor het verbreken van een aantal banden tussen Mexico en Spanje en recent nog werd Iberdola veroordeeld tot een grote boete voor het misbruiken van bepaalde uitbatingsrechten.

Veolia.

Maar het gaat om een hele trits bedrijven uit verschillende sectoren die in opspraak gekomen zijn. Bijvoorbeeld Veolia (het voormalige Agsal-Suez) een Franse multinational in water, afval en energie die wordt beschuldigd voor arbitraire tarifering en ook een afvalverwerkende fabriek ligt onder vuur omdat ze grote negatieve milieu- en sociale impact zou hebben.

Het is door deze duistere voorgeschiedenis van bepaalde Europese bedrijven dat verschillende groepen uit het Mexicaanse middenveld zich zorgen maken over het Mexicaanse-Europese handelsakkoord. Dat akkoord is intussen meer dan twintig jaar oud en regelt heel wat afspraken over res, toegang tot de markt voor bedrijven, normen etc. Nu ligt er een vernieuwing voor van het handelsakkoord. De onderhandelingen tussen Mexico en de Europese Unie zijn afgerond op 28 april 2020. Het voorstel wordt nu vertaald in alle officiële EU-talen, en nadien goedgekeurd door de Raad en Het Europees parlement en Mexico.

Er wordt door veel activisten opgeroepen om het handelsakkoord een halt toe te roepen. Er wordt gevreesd dat bedrijven nog meer vrij spel zullen krijgen. Zo wordt bijvoorbeeld de invoering van nieuwe arbitrageregels gevreesd die legale conflicten buiten de rechtbanken zal loodsen en voor aparte geprivatiseerde arbitragehoven zal brengen. Het akkoord zou ook de economische belangen van private bedrijven verankeren boven het publieke belang. Zo zou bijvoorbeeld gekozen worden om de belangen van de agro-industrie boven lokale voedselsoevereiniteit te plaatsen. Bijvoorbeeld het installeren van UPOV van octrooien op nieuwe varianten beschermd zou allerlei zaden privatiseren. Ook zou het verder privatiseren van gronden het gevolg zijn, het verdrijven van lokale bevolkingen en plattelandsmigratie, exportgerichte monoculturen en allerlei chemische bestrijdingsmiddelen met een impact op het milieu.

Het lijkt erop dat de situatie in Mexico, waar er steeds minder water voorradig is en steeds meer van dat water vervuild is, met zijn mix van corrupte politici, scrupuleloze bedrijven en scheefgetrokken machtsverhoudingen wel eens de voorafspiegeling zou kunnen zijn van hoe toekomstige conflicten over water er uit zouden kunnen zien, zeker als de klimaatverandering water steeds schaarser zal maken. Het is dus van levensbelang om dit soort praktijken overal ter wereld een halt toe te roepen.

Sammy Roelant

Je kan alvast steunen door deze petitie te ondertekenen.