(Agro)-industrie en klimaat: wie heeft grip op ons beleid?
Verschillende industriële sectoren roeren zich in het maatschappelijk debat. De agro-industrie duwt zijn grieven naar de politieke agenda in het zog van de boerenprotesten. Ook de patroons van de industrie zetten met hun ‘Verklaring van Antwerpen’ de agenda op scherp.
De boerenprotesten in heel Europa doen het debat rond de plaats van landbouw in onze maatschappij oplaaien. Het lage loon van landbouwers voedt de onrust voor de toekomst van de landbouw. Ineos kreeg begin dit jaar nog een vergunning voor de bouw van een ethaankraker die stikstof zal uitstoten. Ondertussen moeten boeren wachten op hun vergunning. De bestaande klimaat- en milieuregels naar beneden halen zet ons allemaal met de voeten in het water. Natuur en landbouw gaan samen, maar hoe organiseer je dat als maatschappij?
Niet op de manier die Europa en de Boerenbond al decennialang preken: investeren in schaalvergroting, produceren voor export en prijszetting door veilingen en supermarkten. Dat laatste bleek uit een recente studie van econoom Olivier Malay, verbonden aan ULB en ACV. Hij analyseerde duizenden jaarrekeningen van supermarkten en voedingsbedrijven. Verwerkingsbedrijven zagen hun marges aanzienlijk stijgen. Het gaat over bedrijven als pastaproducent Soubry, de Tiense suikerraffinaderij en aardappelverwerkers Clarebout Potatoes, Agristo en Lutosa. De winsten in de verwerkingsindustrie zijn hoog maar het loon van de boer blijft ver onder het minimumloon. Hoe kan dat? Een herverdeling van de winsten dringt zich op.
Wie wint er na maanden boerenprotesten?
Als we naar de resultaten op Europees vlak kijken, is de versoepeling van de pesticide wetgeving vooral een opsteker voor de agro-industrie. Op 6 februari besliste EU-voorzitster Ursula Von der Leyden om de Pesticide Reduction Law terug te trekken. Dit schuift een uitfasering van schadelijke pesticiden op de lange baan.
Onze eigen Vlaamse Regering belooft de boeren geen landbouwgrond meer op te kopen tot 1 oktober 2024 en stelt de maatregel om 4% van het land braak te laten liggen uit. Twee tijdelijke maatregelen die de kern van de zaak niet raken. Terecht zijn boeren boos. Climaxi schreef samen met Greenpeace en Boerenforum een duidelijk pleidooi voor een waardig loon voor de boer.
Op 20 februari kwamen 70 CEO’s van bouw-, staal- en chemie-industrie afgezakt naar de site van BASF in Antwerpen. CEO van Ineos, Jim Ratcliffe was hoofdgast en stelde in tien punten de ‘Verklaring van Antwerpen’ voor aan EU-voorzitster Ursula Von der Leyden en onze premier Alexander De Croo. Het programma vraagt een verschuiving van klimaat- en milieuregels naar ‘doelstellingen’. Het programma leest als een vraag om het vertrouwen én ons belastinggeld voor de broodnodige omschakeling naar minder fossiel verder te zetten. De industrie is globaal georganiseerd. Zowel in de VS, Europa als China concentreert de sector zich rond grote havens. In de VS lokt men bedrijven over de plas met de Inflation Reduction Act, een reeks subsidies op korte termijn. Ook China zet klimaatdoelstellingen op via overheidsplannen. De ‘Verklaring van Antwerpen’ moet het beleid van Europa vormgeven om chemie te vergroenen en in Europa te houden.
De chemische industrie gaat al enkele jaren door woelig water. Essenscia, de werkgeversfederatie van chemische industrie, trok eerder al aan de alarmbel: hoge energieprijzen, strenge milieu- en klimaatregels, vergunningsprocedures, een negatief imago door vervuiling en hoge loonkosten maken dat de winsten in de sector te veel slinken.
Onder het motto ‘never waste a good crisis’ zetten de CEO’s nu de puntjes op de i. De Europese REACH- wetgeving voor bescherming van milieu wordt op de lange baan geschoven. Na de Green Deal is er nood aan een industrie-deal, volgens de CEO’s, die 1 miljard euro vrijmaakt voor de vergroening van de industrie. Welke resultaatsverbintenissen aan dit geld worden gekoppeld, blijft vaag.
De fossiele industrie vraagt het vertrouwen van onze overheden in de industrie als oplosser van het klimaatprobleem. Het is bizar om de leiders van deze vervuilende chemie, die al decennialang winsten opstrijken op kosten van klimaat, milieu en gezondheid van werknemers, nu het stuur in handen te geven om een klimaatpositieve chemie uit te vinden. Dit gebeurt met de donkere bui boven ons hoofd van zware besparingsregels die door Europa zullen opgelegd worden aan de lidstaten. Die zullen dus willen besparen op openbare diensten, zorg en dergelijke. Ondertussen wil de industrie dat Europa de geldkraan opendraait voor industriebonzen die weinig zekerheden bieden dat ze effectieve klimaatmaatregelen zullen nemen.
Climaxi maakt zich grote zorgen over de toekomst van de industrie. Strenge en duidelijke wetgeving of regels zijn de hefboom om vervuiling van deze industrieën te bedwingen, winsten te herverdelen en het algemeen belang boven het winstbejag te stellen. Een afbouw van strenge milieu- en klimaatwetgeving is een cadeau voor aandeelhouders maar een grote stap achteruit voor milieu, klimaat en onze gezondheid. Zowel bij de boeren als bij de industrie.
Katrin Van den Troost