ACW en De Paddenbroek pakken de wijk in

Inspirerend voorbeeld uit het Pajottenland

Klimaatneutraal worden vereist dat we op een ambitieuze manier huizen en gebouwen gaan isoleren en energie-efficiënt maken. Maar hoe begin je daaraan? Hoe overstijg je het louter individuele niveau? En hoe zorg je ervoor dat je iedereen mee krijgt in het verhaal? Een bijzonder inspirerend voorbeeld vonden we in het Pajottenland, waar vzw De Paddenbroek en het ACW niet bij de pakken blijven zitten en van start zullen gaan met een wijkrenovatieproject. We spraken erover met Bruno Moens, van vzw De Paddenbroek: “We zullen een werfwagen opstellen in het midden van de wijk, waar mensen een energie-audit kunnen aanvragen.

Op die manier willen we een dynamiek op gang brengen in de wijk en zo veel mogelijk mensen bereiken.

Uiteindelijk zullen we via een samenaankoop op wijkniveau de werken ook effectief uitvoeren.” 

Bruno Moens: Het project is ontstaan uit de samenaankoopacties rond isolatie die we eerder al opzetten. Uit die ervaring wisten we dat er behoorlijk wat interesse bestaat om samen aan de slag te gaan. Samenaankoop levert een goede prijs op, maar je kan ook samen op zoek gaan naar een betrouwbare aannemer, die de werken kwaliteitsvol uitvoert. Ook dat is niet zo makkelijk te vinden voor particulieren. Aan de andere kant hebben we ons ook reeds bezig gehouden met individuele energiebegeleiding.  Je kan dan aan mensen heel specifiek uitleggen welke ingrepen voor hun woning het interessantst zijn. Niet in elk woning moet je het dak opnieuw gaan isoleren. Soms is het interessanter om het glas te vervangen of een nieuwe ketel te plaatsen.  Ik zou het geen energiescan maar een energie-audit noemen. We rekenen de mensen voor hoeveel verschil die ingrepen zouden maken op hun energiefactuur, hoeveel de werken kosten en we gaan ook na wie die werken zou kunnen uitvoeren. Bovendien gaan we ook op zoek naar het geheel van premies en subsidies waarop die mensen een beroep zouden kunnen doen.

Maar nu willen jullie graag een hele wijk inpalmen?

Bruno: Ja, op basis van die twee ervaringen hebben we samengezeten met het ACV en het ACW om na te gaan hoe we tot een actie konden komen waarmee we een heel nieuw publiek zouden kunnen bereiken. Met samenaankoopacties bereiken we toch vaak een gemotiveerd middenklassepubliek. Vaak gaat het om al wat oudere mensen die voor hun pensioen hun woning nog eens grondig energetisch willen renoveren, zodat ze goed zitten voor de komende twintig jaar. Of het gaat om jonge gezinnen die een oudere woning hebben gekocht, die willen renoveren, maar niet weten waar te beginnen. Maar op infoavonden rond samenaankoop bereiken we heel moeilijk mensen met kleine inkomens, die in aanraking komen met energie-armoede. Precies om die doelgroep wel te bereiken besloten we te starten met een wijkbegeleidingsproject, waarbij het de bedoeling is om een werfwagen gedurende een hele periode midden in een wijk te plaatsen.

We wilen daarbij kiezen voor oudere wijken, waar er een groot besparingspotentieel is en waar je een sociaaleconomisch heterogeen publiek aantreft. Geen sociale wijken dus, want we vinden dat die aangepakt moeten worden door de sociale huisvestingsmaatschappijen. Een sociaal heterogene wijk, ook omdat we niet willen stigmatiseren. Mensen mogen niet de indruk hebben dat we hen benaderen omdat ze OCMW-klant zouden zijn of omdat ze betalingsproblemen hebben.  Het principe is dat we elke woning op dezelfde wijze benaderen, los van de vraag wie er woont en hoe de financiële situatie van die mensen precies is. Eens de begeleiding start, kiezen we natuurlijk wel voor een gedifferentieerde aanpak. Bij OCMW-klanten gaan we een stuk meer ondersteuning bieden, ook via maatschappelijke assistenten van het OCMW of via het FRGE. Zo willen we tot een gerichte aanpak komen.

Maar hoe gaan jullie dan heel concreet te werk?

Bruno: Wij starten in een wijk in Beersel. Het gaat om een oudere wijk waar er tot nu toe nog niet zoveel gebeurde op dit vlak. We vroegen het gemeentebestuur welke wijk volgens hen het meeste mogelijkheden bood en zo zijn we daar terecht gekomen. Via een dossier bij de Nationale Loterij hebben we de middelen verkregen om de werfwagen uit te bouwen en ook al het technische materieel aan te kopen. Voorts trachten we het project te financieren door er heel wat partners bij te betrekken. We vragen aan particulieren 60 euro per begeleiding – bij OCMW-klanten vragen we een bijdrage van het OCMW-  en ook aan de gemeente vragen we nog eens 60 euro per begeleiding. We mikken op een honderdtal woningen per wijk. Bovendien vragen we ook aan de netbeheerder nog eens 60 euro per woning. Voorts hopen we nog wat subsidie te krijgen voor innovatieve projecten van de Vlaamse Overheid. Mogelijk zouden we in de toekomst zelfs volledig zelfvoorzienend kunnen worden door ook een bijdrage te vragen aan de aannemers die de werken mogen uitvoeren.

De werfwagen stellen we dan midden in die wijk op. Je moet je dat voorstellen als een omgebouwde caravan, die daar een tweetal maanden blijft staan. Mensen kunnen langskomen in die werfwagen om een begeleiding aan te vragen of om toelichting te krijgen bij het opgestelde verslag. Ze kunnen er ook kennis maken met uiteenlopende voorbeelden van isolatiematerialen en -technieken. Mensen uit de wijk stappen dus zelf naar de werfwagen met de vraag om de toestand van hun woning in kaart te brengen. Wij sturen daar dan een energieauditeur naartoe, die gewapend met technische instrumenten als een warmtecamera of een endoscoop, heel die woning energetisch in kaart zal brengen. Op basis van een technische analyse kan hij ook berekenen waar het grootste potentieel aan energiebesparing in de woning zit. En zo wordt er een lijst opgemaakt met de meest prioritaire ingrepen en zal er een gedetailleerd verslag komen van de audit. Als referentie nemen we het niveau van een lage-energiewoning. Je krijgt bijvoorbeeld te horen dat je huis vier maal slechter geïsoleerd is dan een lage-energiewoning. We stellen ingrepen voor, maar we rekenen ook uit hoeveel die ingrepen zullen kosten, hoeveel je ermee kan besparen en over welke periode de investering wordt terugverdiend. En de ingrepen met het grootste effect, krijgen de hoogste prioriteit. Bijvoorbeeld, eerst dakisolatie, dan vloerisolatie, dan dubbele beglazing en tot slot een nieuwe ketel…

En zo hopen jullie uiteindelijk een hele wijk te verduurzamen?

Bruno: Wanneer je de hele wijk hebt gedaan, kan je inderdaad een verslag opstellen op wijkniveau. Je stelt dan bijvoorbeeld vast dat er vijftig woningen in de wijk zijn die dakisolatie nodig hebben…  De bewoners moeten zelf de stap zetten naar de werfwagen, maar het is de bedoeling om een dynamiek op gang te brengen in de wijk. Bij de start hangen we borden met de boodschap “Hier werken wij aan een duurzame wijk”. We organiseren ook zogenaamde Kyotoborrels, om de wijkbewoners uit te nodigen en kennis te laten maken met het project. We bussen folders en trachten ervoor te zorgen dat de hele buurt er met elkaar over praat. Na een tijdje hangen we opvolgingsborden met bijvoorbeeld als boodschap: “Hier werden reeds vijftig energie-audits uitgevoerd”.  Door de werfwagen in het midden van de wijk te plaatsen, willen we de drempel zo laag mogelijk houden. Het zal dus een kleine stap zijn om even binnen te springen en een audit aan te vragen.

Eens je de hele wijk in kaart hebt gebracht, beschik je over een overzicht van de werken die in de wijk dienen uitgevoerd te worden. Dan gaan we op zoek naar aannemers die die werken ook effectief kunnen uitvoeren en doen we dus een samenaankoop op het niveau van de wijk. Het in kaart brengen van de noden is op zich al nuttig en interessant, maar dan komt het erop aan om de mensen ook aan te zetten om er effectief iets aan te doen. We zoeken dus aannemers die de werken kunnen uitvoeren aan een goede prijs en die ook de nodige kwaliteit waarborgen. Uiteindelijk zullen al die bewoners wel zelf hun isolatie-ingrepen bekostigen. Maar bij mensen met kleine inkomens gaan we samen op zoek naar alle mogelijk ondersteuning daarvoor. Het FRGE biedt gratis leningen aan, er zijn premies, er is de begeleiding van de woonconsulent etc. De provincie biedt ook een premie voor dakisolatie aan. We gaan elke doelgroep trouwens op een specifieke manier moeten benaderen. Ook eigenaars van huurwoningen bijvoorbeeld moet je op weg helpen door te wijzen op die premies etc. 

Het project in Beersel start in september. En daarna?

Bruno: We zullen allicht heel veel kunnen opsteken uit deze ervaring en we kijken uit naar de resultaten. Na die eerste ervaring kunnen we een nieuwe wijk uitkiezen om aan de slag te gaan. Mogelijk kunnen we het project ook uitbreiden naar andere regio’s. Het is alvast een erg interessante aanpak, zowel voor gezinnen als voor gemeentebesturen. De wijkbewoners zullen zeker beseffen dat zo’n project een uitgelezen kans biedt om aan een goede prijs energiebesparende ingrepen in je woning uit te voeren en gemeentebesturen krijgen een model aangeboden waarbij ze effectief werk kunnen maken van het klimaatvriendelijk maken van ganse wijken ineens.