Sign For OUR Future. Naar een alternatieve klimaat-campagne. (4)

Laat me na de bijdragen van Pascal Debruyne, Bruno Iserbyt en Johannes Decat ineens met de deur in huis vallen en de hamvraag formuleren: heeft de campagne ‘Sign For My Future’ eigenlijk wel een ‘breed draagvlak’ nodig? Het antwoord is stellig ‘Neen’ en dat wil ik hier kort toelichten, want het staat toe stil te staan bij sociale verhoudingen en democratische methoden. Vanuit deze democratische bevraging wordt in deze afsluitende bijdrage ook een stap verder gezet en de opmaat gegeven voor een solidair en democratisch alternatief.
 

Een democratisch vraagstuk

Met SFMF wou men op zoek naar een ‘breed draagvlak’, maar waartoe zou de steun van burgers zoals u en mij dan werkelijk nog moeten dienen, wanneer een noemenswaardige lijst van invloedrijke ambassadeurs en mede-ondertekenaars hun standpunten reeds via bestaande kanalen bij de overheid verdedigd krijgen? Beschikken die dan plots niet meer over de lobbystructuren? En wat betekent -in het kader van zoveel economische belangen- de stem van een burger werkelijk? Het serieuze antwoord op de vraag blijft zoek, en het is te verkiezen te denken dat de campagne hiermee de geactiveerde burger niet met een kluitje in het riet wenst te sturen. Deze wilde gedachte zou wellicht een valse beschuldiging zijn ten aanzien van de stichtende leden van de campagne.

Desondanks confronteert het opzet van SFMF ons met een belangrijk maatschappelijk en democratisch vraagstuk omtrent het mobiliseren van burgerstemmen en het gebruik van de populaire term ‘burgerinitiatief’. Waarom zou een burger moeten instemmen met een campagne ter verduurzaming van lokale (Belgische) economie, terwijl de campagne geen kritische vragen stelt, maar van de overheid een garantie eist van het eigen voortbestaan? De conservatieve houding en bijhorende constructie eigen aan de campagne is maar al te begrijpelijk. Maar wat is de legitimiteit van het creëren van het gewenste ‘breed draagvlak’, dat - blindweg – unaniem akkoord zou moeten gaan met een nog onbekend economisch beleid?

Hiermee illustreert de campagne het steeds kritieker gebruik van democratische mobilisering. De representatieve en participatieve organisatie van onze moderne democratie lijkt onderhevig aan een bijzondere verschuiving, waartoe digitale media en moderne communicatiekanalen een belangrijke bijdrage leveren: verdieping via inhoudelijke bijdragen en maatschappelijke debatten worden vervangen door ‘likes’ van korte, herkenbare en snel te begrijpen boodschappen. Kunnen we voor het ‘brede draagvlak’ het debat nog ten gronde voeren, alvorens tot eisen overgaan? Of zijn we akkoord dat opinievorming voortaan gebeurt op basis van snelle half- tot niet-geïnformeerde zinsneden en slogans?

ME, MYSELF & I - De ethische valstrik van de Goede Intenties

Op de korrel beschouwd twijfelt niemand echter aan de goede intenties van de oprichters van SFMF. En één voor één zullen wellicht alle mede-ondertekenaars het zeer goed voor hebben met ons, met de economie en het klimaat, en – wie weet – zelfs met de politici! Maar deze goede intenties gaan gepaard met de nauwelijks verborgen en strikt egoïstische redenen, die reeds opduiken in de naam “Sign For My Future”. Het doet denken aan dat hardnekkige, ethisch lastige syndroom bij hulpverleners, waaraan onze Captains of Society van SFMF eveneens lijden. Het klinkt als volgt :

“Ik wil het goede voor iedereen,
naar het beeld van mijn goede,
zolang het afhangt van mijn inspanning”¹.

Echt democratisch en ontvoogdend kan men SFMF daarom moeilijk noemen, solidair al evenmin. Zo werden zelfs de gepubliceerde kritische analyses die na lancering opriepen tot diversiteit in het debat (enkele opgenomen in bibliografie) daags erop in De Tijd dogmatisch verketterd door het ‘watermeloenenoffensief’², dat tekende met de naam ‘Sign For YOUR Future’.

Nemen we de campagne dus gerust op de letter. Kan ‘Sign For MY Future’ iets meer zijn dan een campagne geleid door eigenbelang en zelfbehoud? Wie intekent, onderschrijft een initiatief dat als enige doel heeft: het toekomstgericht garanderen van de stabiliteit en competitieve positie van het ‘IK’ (ttz: bedrijven) van de Belgische economie binnen Europa. Dubbelzinniger kon men het in het eigen programma niet schrijven: “De volgende regering moet ervoor zorgen dat de oplossingen die broeikasgassen verminderen, beschikbaar, betaalbaar en aantrekkelijk³ zijn voor burgers en bedrijven”. Niemand binnen de groep ambassadeurs die zich aan deze basiskwestie fundamenteel blijkt te storen. Enkele kritische partijen uit het middenveld, met name Climaxi en FairFin, besloten echter hun schouders niet onder dit initiatief te zetten en namen een niet mis te verstaan standpunt in:

“Waar we het niet mee eens zijn, is dat overheden hun middelen voornamelijk moeten inzetten om het risico weg te nemen voor privé-investeerders en hun winsten veilig te stellen, zoals het geval is bij de initiatieven die hierboven vernoemd worden. Als de overheid, wijzelf dus, investeert, dan mogen die investeringen op maat van iedereen in de samenleving gebeuren. Dat zeggen we helemaal niet omdat we tegen die bedrijven zijn. Wel omdat korte termijn winstbejag een belangrijk onderdeel van het klimaatprobleem is en dus geen prioriteit zou mogen zijn in het vinden van een oplossing. Bedrijven die oprecht mee willen werken aan een rechtvaardige transitie dragen ook zelf risico’s: is dat niet de essentie van ondernemen?” – Fairfin
 

Welk alternatief?

Wie er de rapporten en internationale berichtgeving van geëngageerde economen en adviesorganen bijneemt, moeten bemerken dat de groeiende consensus mogelijks lijnrecht ingaat tegen de eisen van verschillende SFMF-ambassadeurs. In een ambitieus klimaatbeleid zal iedereen een bijzondere bijdrage moeten leveren – dus ook economische grootmachten. Laten we dus toch even discussiëren over de relevantie en het gebruik van een concreet ‘investeringsplan’ alvorens de burger nogmaals het geld te laten ophoesten om een economie te redden. In transities moeten ook de grootsten der aarde bereid zijn hun verantwoordelijkheid te nemen en het bijhorende verlies te incasseren.

Is het aanvaardbaar de gewenste ‘system change’ te bedenken zonder ook ernstig na te denken over en te interveniëren in de logica en structuren van de neo-liberale economie en het kapitalisme? Het vergt weinig denkwerk om te concluderen dat deze vorm van economisch model onvermijdelijk ten koste gaat van de solidariteit tussen het volk en de mogelijks dringende en noodzakelijke herverdeling van de middelen en rechten – zowel op lokaal als globaal niveau. Zoals Pascal Debruyne in diens bijdrage benadrukt: de klimaatcrisis is onvermijdelijk ook een herverdelingsvraagstuk. Economisch zal men radicaal moeten inleveren om erin te slagen de voetafdruk van economie en consument ‘efficiënt’ en aanzienlijk te verkleinen. En ten behoeve van lokale autonomie en ecologie zullen economische grootmachten een deel van hun productiviteit terug in handen van lokale bevolking moeten geven.

‘OUR Future’ – op zoek naar een solidair model

De rijkdom der taal biedt ons een geruststellend stevig alternatief. Laat ons ineens ook een campagne starten, met als hashtag ‘#signforourfuture’ - een tegenbeweging voor #signformyfuture en het belerende #signforyourfuture. ‘Sign Four Our Future’ mag het platform zijn waarmee we de klimaatbeweging verder ondersteunen, kritisch burgerschap activeren en uitnodigen tot het creëren van een breed samenwerkingsnetwerk van burgers en initiatieven dat samenwerkt ter bevordering van degelijk geïnformeerde posities, maar waarbij ook onafhankelijke standpunten en individuele verscheidenheid verdragen worden.

Het is mogelijks zelfs de enige weg om die verwachte ‘system change’ te realiseren. Laat ons als alternatief een ‘Sign For Our Future’ bouwen, een platform dat niet conservatief kiest voor het behoud van de status quo, maar dat onder meer⁴:

a) maatschappelijk-solidair is,
b) dat wel rekening houdt met leefbaarheid en de begrensde hulpbronnen die onze planeet ons biedt,
c) dat de meerwaarde van minder consumeren erkent,
d) dat de impact van onze economie op maatschappelijke herverdeling en op het leven van andere volkeren in rekening brengt,
e) dat het uitwerken van deelplatforms stimuleert en
f) lokale circulaire economische samenwerkingen faciliteert…

‘The enormous grassroots mobilization (2) of the youth climate movement—including Fridays for Future, School (or Youth) Strike 4 Climate, Youth for (or 4) Climate, and Youth Climate Strike (7)—shows that young people understand the situation. We approve and support their demand for rapid and forceful action. We see it as our social, ethical, and scholarly responsibility to state in no uncertain terms: Only if humanity acts quickly and resolutely can we limit global warming, halt the ongoing mass extinction of animal and plant species, and preserve the natural basis for the food supply and well-being of present and future generations. This is what the young people want to achieve. They deserve our respect and full support.’- Science Magazine

De keuzemogelijkheden mogen en moeten duidelijk zijn : kiezen we angstig voor het behoud van het gekende oude en lappen we het bestaande systeem op om nog even verder te groeien tot aan een zoveelste en fictieve ‘point de non retour’⁵? Of durven we moedig ook de ongekende pistes onderzoeken, deze die radicalere veranderingen durven doorvoeren, die dus ook niet wijken voor het fundamenteel bevragen en aanpakken van een systeem dat slechts winstkapitalisatie en ‘investeringszekerheid’ nastreeft en structurele ongelijkheid vergroot? Het zou wel eens kunnen dat rechten, kansen en bezorgdheden van burgers ingaan tegen de belangen van economisch geconcentreerde machten. En laat ons dan nog eens stilstaan bij democratie, participatie en politiek. Mits samenwerking en de nodige creativiteit komen we mogelijks werkelijk tot een maatschappelijk project waar het ‘breed draagvlak’ van essentieel belang is.
 

Let’s start!

‘To avoid warming of the kind the IPCC now calls catastrophic requires a complete rebuilding of the entire energy infrastructure of the world, a thorough reworking of agricultural practices and diet to entirely eliminate carbon emissions from farming, and a battery of cultural changes to the way those of us in the wealthy West, at least, conduct our lives. And we need to do all of that in two, or possibly three, decades.’ David Wallace-Wells, UN Says Climate Genocide Is Coming. It’s Actually Worse Than That.

De vraag is gesteld en de tijd is rijp voor het ontwikkelen van een solidair alternatief - Sign For OUR Future. Wars van de bestaande machtsverdelingen baant het de weg voor een alternatieve logica, voor een duurzame economie die solidair rekening houdt met de grenzen van onze planeet. Het initiatief voor een dergelijk alternatief ligt niet in handen van enkele economische grootmachten, maar richt zicht tot actief en creatief denken, het impliceert ook disruptie⁶. Ook gewone burgers vinden de centen wel en de toegang om een dergelijke campagne vorm te geven.

 

Frederik Van Driessche

(Frederik Van Driessche is psychoanalyticus, psychotherapeut en psychotherapeut te Gent. Hij is auteur van het pamflet #mypsymychoice en volgt met kritische blik enkele maatschappelijke evoluties op de voet - voornamelijk binnen de geestelijke gezondheidszorg. Initiatiefnemer van Sign For Our Future)

 

Bronnen:
http://www.fairfin.be/nl/actueel/nieuws/2019/02/de-sociale-rechtvaardigheid-van-de-transitie-staat-valt-met-de-manier-waarop?fbclid=IwAR3GlS1iMPInLq13Ujgs4mACkzcj3dds7hffTdzUrPrvNw4Miiu9XEvL-YY

Hagedorn, G. e.a., Concerns of young protesters are justified, Science , 12 Apr 2019:
Vol. 364, Issue 6436, pp. 139-140, https://science.sciencemag.org/content/364/6436/139.2

David Wallace-Wells, UN Says Climate Genocide Is Coming. It’s Actually Worse Than That., New York magazine, 10 oktober 2018 http://nymag.com/intelligencer/amp/2018/10/un-says-climate-genocide-coming-but-its-worse-than-that.html?fbclid=IwAR2d8YDtzfZiqEm9F8dgLUwoOKAKDIg3Q9jy2zij-MYoJxnyENblkAxoaJs

Callis, C. A Green New Deal Must Not Be Tied to Economic Growth, Truthout, 10 maart 2019, https://truthout.org/articles/a-green-new-deal-must-not-be-tied-to-economic-growth/?fbclid=IwAR1IAsXF6H9xSO1TNJd537FGd6Yd8pd253SgdA20D6ssu40Q4Ng8vFWv11Y

https://www.knack.be/nieuws/wereld/filosoof-alain-badiou-pleit-voor-nieuw-soort-communisme-misschien-is-enige-mate-van-geweld-onvermijdelijk/article-longread-1445443.html?fbclid=IwAR2Vt58U5vKlWZxm3feIRbDTewn3EOkj1MVpZ-M5LhatALjrxP5WZDZjJVE

Van Broeck, L., van Ypersele J-P e.a., 14 mei 2018, PANEL VOOR klimaat en duurzaamheid. Om klimaatverandering en de ecosysteemcrisis echt aan te pakken is systeemverandering noodzakelijk en urgent. https://www.klimaatpanel.be/laravel-filemanager/files/shares/Binnenwerk%20klimaat_OK_NL_HgR.pdf

Kritische bijdragen – aka de ‘watermeloeners’:

Ludo De Witte - https://www.apache.be/gastbijdragen/2019/02/14/klimaatactivisme-de-laatste-aarzeling-op-weg-naar-het-ecosocialisme/19

Brecht De Smet, Pascal Debruyne, Stephen Bouquin & Lude De Witte - https://www.apache.be/gastbijdragen/2019/02/05/kapitalisme-de-olifant-in-de-klimaatkamer/

1 Lacan, J., (1986 (1959-1960)), Le Séminaire, Livre VII, L’éthique de la psychanalyse. Paris: Seuil, p.220: “Je veux le bien des autres, à l’image du mien, pourvue qu’il dépende de mon effort”.

2 Het matermeloenleger ‘Sign For YOUR Future’: Sophie Souied (Unilever), John Porter (Telenet), Thierry Geerts (Google), Paul Lembrechts (VRT), Thomas Leysen (KBC -Umicore), Caroline Van Marcke (Van Marcke), Wouter Torfs (Torfs), Thomas Van Craen (Triodos), Guy Verbunt (Izen), Gert Ysebaert (Mediahuis), Hans Bourlon (Studio 100), Dominique Leroy (Proximus), Max Jadot (BNP Paribas), Marc Lauwers (Argenta), Christiane Malcorps (Solvay), Geert Noels (Econopolis), Bernard Marchant (Rossel), Xavier Bouckaert (Roularta), Myleen Verstraeten (Waste2Wear), Eric Domb (Pairi Daiza), Bart De Smet (Ageas) en, last but not least, Jef Colruyt (Colruyt Group)

3 Voor Piet Colruyt blijkt het vanzelfsprekend dat hij slechts zal investeren indien zijn investeringen hem jaarlijks 10% winst zullen opleveren.

4 Naast deze opsomming zijn voor een ambitieus en noodzakelijk klimaatbeleid nog andere gebieden cruciaal, waaronder transport, urbanisatie en ruimtelijke planning, bosbeheer etc. Dit wordt exhaustief besproken in de aanbevelingen van het eindrapport dat op dinsdag 14 mei door het Klimaatpanel aan de overheid werd overhandigd.

5 Het blijft een absurditeit om ons in een dergelijke manieren van denken uit te drukken. Zo zijn de effecten van onze vervuiling te onderscheiden in directe en latente effecten. Zo is het effect van klimaatopwarming op gletsjers wetenschappelijk geverifieerd, maar moet men rekening houden met een vertraging in effect van … dertig jaar.

6 In een interview met Knack schuwt ook Frans filosoof Alain Badiou de consequentie der gedachten niet wanneer hij stelt: 'Zolang je het kapitalisme niet uitroeit, zul je ook geen oplossing vinden voor het klimaatvraagstuk'.