Mozambique na de cycloon Idai: “Mensen weten dat dit klimaatchaos is”

Opinie van Anabela Lemos – Director JA! Friends of the Earth Mozambique
Vertaald door Florence Coucke (Climaxi)

Onze mensen sterven door extreme weersomstandigheden, zoals door de orkaan Idai die op 14 maart 2019 toeslaat in Mozambique, Malawi en Zimbabwe. Ook door de gevolgen van de orkaan en de overstromingen van de rivieren in die regio’s. Die zorgen voor veel verwoesting en lijden bij de lokale bevolking.

We weten dat we in Mozambique op de frontlinie zitten van de klimaatcrisis. De armen en meest kwetsbaren zullen altijd diegenen zijn die het zwaarst getroffen worden door klimaatrampen. Dit zien we nu al duidelijk in Mozambique.

Zo een grote verwoesting hadden we niet verwacht, vooral omdat niet alles een rechtstreeks gevolg is van de orkaan. Net zoals in het leven, is niet alles het gevolg van één oorzaak. Deze tragedie wordt veroorzaakt door de verwoestende cycloon, overstromingen van rivieren, deels veroorzaakt door het slecht beheer van de dammen. De wetenschap is duidelijk. Er is geen twijfel meer mogelijk dat de weersomstandigheden enkel erger worden door de klimaatverandering. Tot nu toe heeft de wereld nog niet gedaan wat echt noodzakelijk is: STOP met vervuilende energieproductie, STOP financiering van fossiele brandstoffen en dammen. 

Het begon allemaal met overstromingen. Op de ochtend van 8 maart 2019 bereikte de Rovubuè rivier zijn hoogtepunt, op hetzelfde moment als de Cahore Bassa dam, die op zijn beurt 3.000 kubieke meter water per seconde begon te lossen. Op de samenvloeiing van de Zambezi en Rovubuè ontstond er een fenomeen genaamd “reflux”, wat betekent dat de Rovubuè zijn water niet kon lossen in de Zambezi wat ervoor zorgde dat er een gigantische terugstroom ontstond naar de rivierbekkens van beide rivieren. Er was totale chaos, overstromingen in twee provincies: Tete en Zambézia. Nampula werd hier ook door getroffen.

Mensen werden wakker met water in hun huizen en zochten veiligheid op hoger gelegen  plaatsen. Sommigen zaten vast op daken, wachtend op hulp. Vele bruggen werden overspoeld door water en begaven het. We kregen informatie door over de dammen in Malawi en Zimbabwe die hun poorten openden. De Licuari rivier begon ook te overstromen. Daarbij kregen we ook nog eens nieuws over een orkaan die onderweg was. De Idai orkaan kwam aan wal in Beira (centraal Mozambique) op de nacht van 14 maart 2019 waardoor in totaal drie provincies getroffen werden. De hoge waterstromen en dammen in alle rivieren maakten alles nog veel erger. Het is een nog nooit eerder geziene ramp in Mozambique. Er zijn rivieren vol met krokodillen, mensen op daken en in bomen, losgescheurde bruggen en de meeste wegen zijn onderbroken. 

Tot twee dagen na de orkaan was er niets van communicatie. De eerste reddingswerkers en teams arriveerden op zondag 17 maart in Beira, maar het redden van mensen kon enkel gebeuren via boten of de luchtmacht. Sinds de nacht van 14 maart is er geen drinkbaar water, geen elektriciteit, geen communicatie, geen banken, geen winkels, niets werkt. Beira en de rest van de provincies Sofala en Manica zijn volledig vernietigd.

Iedereen wist dat de orkaan op komst was. We voelen ons gefrustreerd en machteloos. We hadden er geen idee van wat de overheid aan het doen was. Ze wisten wat er op ons afkwam en ze hebben absoluut niets gedaan om voorbereid te zijn. Ze hebben simpelweg iedereen aangeraden om binnen te blijven. Ze hadden geen enkele reddingsboot klaar om ondersteuning te bieden. In tegenstelling, de president ging op bezoek in Swaziland tijdens de orkaan, wat veel zegt over de prioriteiten. 

De Zuid-Afrikaanse reddingsteams waren de eersten die arriveerden, zelfs eerder dan onze eigen militairen. Drie schepen van India arriveerden ook in Beira, een vliegtuig met militairen van Portugal en vele anderen zoals Dokters Zonder Grenzen.

Op zaterdag 23 maart vertrok er een schip uit Maputo met basisgoederen, georganiseerd door verschillende scholen, instellingen, ngo’s en burgers Maputo. Gefinancierd door donaties. Friends of the Earth Mozambique heeft ook goederen aangekocht en afgeleverd in de haven. Vele vrijwilligers steken de handen uit de mouwen en de reactie van de inwoners van Maputo is verbazingwekkend op het vlak van solidariteit. Ze hebben maar één doel: het helpen van de mensen in en rond Beira.

Beetje bij beetje komt er meer en meer informatie binnen. We horen schokkende verhalen over 300 tot 500 lijken die drijven op een rivier van 4km lang, mensen die opgeven en zich uit bomen laten vallen, kinderen en vrouwen die huilen, wachtend op hulp. Helaas ook veel verhalen van geweld en opportunisme tijdens dit moment van rouw en pijn. Natuurlijk zijn er ook veel mooie verhalen van solidariteit, bijvoorbeeld één man die met zijn boot non-stop mensen redt. Dat geeft ons hoop.

Momenteel blijven we allemaal verder helpen, in solidariteit, maar er moet nog zoveel gebeuren in de nabije toekomst. Als de wegen beter zijn en de rivieren terug een lager peil bereikt hebben, zullen we afzakken naar daar om te zien wat we meer kunnen doen naast donaties. We willen ook weten hoe de orkaan zo sterk werd en of er een connectie is met het overstromen van de rivieren.

Inwoners van Beira en de omliggende omgeving vragen de overheid om te stoppen met vliegen om een overzicht te krijgen en foto’s te nemen, maar om deze helikopters te gebruiken om mensen te redden, wat veel belangrijker is. Alles wat ze willen doen, is het uitzicht zien, veilig vanuit de lucht.

Eén ding is zeker, deze catastrofe komt door de klimaatverandering. Als dit geen signaal is naar de overheden om te stoppen met vervuilende energieproductie, dan zouden zij de volgende keer eens in bomen moeten zitten wachtend op hulp terwijl ze krokodillen in rivieren zien passeren. Het is tijd dat ze beginnen voelen wat het volk voelt. 

De inwoners van Mozambique, en van vele andere landen, zijn stervende door slechts enkele hebzuchtige bedrijven en overheden die geen fatsoen hebben om te stoppen met deze waanzin. De boodschap is duidelijk: als we niet stoppen, zal het de komende jaren enkel erger worden.

We roepen de Westerse overheden op om hun zogezegd ‘beschaafde’ naties te laten stoppen met het ontginnen van fossiele brandstoffen.

De mensen van Mozambique weten dat dit complete klimaatchaos is. Zij weten wat er aan de hand is. Ze zullen komen en iedereen in het Noorden uitdagen met de vraag ‘waarom blijven jullie ons dit aandoen?’

Anabela Lemos (Directeur JA! Friends of Earth Moçambique)

Dit opiniestuk werd gepubliceerd op Real World Radio van Friends of the Earth International

https://rwr.fm/opinion-pieces/mozambique-after-cyclone-idai-people-know-this-is-climate-chaos/