Moria (Lesbos): chaos na de brand
Op 9 september brak een grote alles verwoestende brand uit in het Griekse vluchtelingenkamp Moria (Lesbos). Twaalfduizend mensen zwerven sindsdien het eiland rond. Onder hen 4.200 kinderen. Ze zijn een speelbal in de internationale vluchtelingenpolitiek: Europa biedt nauwelijks hulp, Griekenland wil de mensen grotendeels op Lesbos houden en Lesbos wil ze kwijt. Climaxi steunt de lokale bevolking en het vluchtelingenkamp PIKPA in Mytilene.
Moria was al jaren een kankerplek op Lesbos. Mensen zaten er op een gepakt bij elkaar in verschrikkelijke omstandigheden, die zorgden voor conflicten en agressie. Water, douches en toiletten waren er niet of onvoldoende. De uitbraak van corona zorgde bovendien voor een alles deprimerende quarantaine waarbij zelfs een luchtje scheppen buiten het kamp onmogelijk was.
Moria was het gevolg van de vluchtelingenstroom en navenante beelden die in 2015 circuleerden. Mensen probeerden vanuit Afrika en het Oosten Europa te bereiken in gammele bootjes. Ze ontvluchtten dikwijls mede door Europa in stand gehouden economische uitbuitingsmechanismen of door ons gesponsorde oorlogen. Op het netvlies gebrande beelden van dode mensen deden Europa na lang aarzelen besluiten tot een compromis: vluchtelingen zouden verdeeld worden en de buitengrenzen werden beter bewaakt. Dat laatste hield onder meer in dat Europa vuile deals maakte met landen als Turkije, Afghanistan en Libië.
Om de chaotische komst van vluchtelingen en migranten in 2015 een halt toe te roepen sloot de Europese Unie (EU) een overeenkomst met Turkije: mensen die de illegale oversteek vanuit Turkije naar Griekenland maakten mocht Griekenland terugsturen. Voor elke teruggenomen persoon zou Europa een Syrische vluchteling naar de EU laten overkomen. Amnesty International: “Maar daar komt weinig van terecht. Twee jaar na de EU-Turkijedeal zitten er nog steeds duizenden mensen onder verschrikkelijke omstandigheden vast op de Griekse eilanden, in afwachting van een asielbesluit. Bovendien kan Turkije niet als veilig land worden beschouwd.”
De Europese Unie in oktober 2016 maakte onder de naam ‘Joint Way Forward’ afspraken met de Afghaanse overheid om uitgeprocedeerde asielzoekers terug te nemen. Het aantal uitzettingen vanuit Europa naar Afghanistan is sindsdien aanzienlijk toegenomen. Ook de Nederlandse overheid heeft sinds 2016 aanzienlijk meer mensen uitgezet naar Afghanistan, onder wie kwetsbare mensen zoals gezinnen met kinderen. Daar lopen ze een groot risico om slachtoffer te worden van mensenrechtenschendingen zoals bomaanslagen, marteling of ontvoering.
De EU steunt actief de Libische autoriteiten. Zo krijgt de Libische kustwacht training, boten en ander materieel om mensen op zee te onderscheppen. Onderschepte mensen worden in detentiecentra geplaatst, waar ze een groot risico lopen om gemarteld, uitgebuit of zelfs vermoord te worden. Daarnaast gebruikt de Libische kustwacht geweld en intimidatie tegen drenkelingen en non-gouvernementele organisaties (ngo’s) die reddingsoperaties uitvoeren.
BRAND
Deze ganse situatie kende in Moria zijn afloop: op 9 september ging het kamp in de vlammen op. Mensen dolen nu rond op het eiland en slapen op straten en pleinen in open lucht. De inwoners van het eiland kregen vorig jaar al te maken met anti-migrantenrellen, die mee aangestookt werden door Europees extreem-rechts. Ze zijn het beu om een grote openluchtgevangenis te zijn. Economisch zakt de welvaart van de bevolking weg: toeristen mijden het eiland als de pest. De inkomsten uit toerisme zijn met 80 % gezakt. Boeren en herders zien hun olijfboomgaarden, irrigatiesystemen of kuddes regelmatig beschadigd worden: mensen hebben honger, stoken hout om zich te verwarmen of prikken leidingen om zich te kunnen wassen.
Met mondjesmaat neemt Europa her en der wat mensen uit Moria op. België houdt het bij een 150-tal mensen: bij sommigen zal dit ondermaatse aantal in de oren klinken als een massale invasie.
Regeringen spelen mekaar de zure appel door. Griekenland bouwt een nieuw kamp op Lesbos dat maar de helft van de mensen kan opvangen. Niemand wil er naar toe omdat men schrik heeft opgesloten te worden. Politie en leger zetten ondermeer tanks in om de verspreiding van vluchtelingen tegen te houden. Sinds 14 december omcircelen ze groepen vluchtelingen met cordons waar zelfs geen medisch personeel door mag.
Volgens onze lokale contacten bij Modousa (cöoperatie olijfboeren Geria-baai) wordt hulp fel bemoeilijkt: “Iemand van ons werd verboden om kamers te beschikking te stellen van vluchtelingen. De omgeving is hermetisch afgesloten en het is zelfs verboden om voedsel te brengen aan de mensen. Gelukkig zijn sommigen daar creatief in! Onder het mom van corona legt men ons een situatie op waarbij men kinderen die op straat slapen niet eens meer mag helpen.”
Chryssa van het door ons ondersteunde Vluchtelingenkamp PIKPA ondervindt ook moeilijkheden om mensen te bereiken: "De lokale solidariteit van de bevolking doet deugd, maar de politie belemmert alle contacten. Er werden nu 5000 mensen in het nieuwe kamp geduwd, voorlopig zonder sanitair, stromend water... Wij namen een kleine honderd vrouwen op uit Moria, grotendeels alleenstaanden met kleine kinderen. We voorzagen aparte entiteiten voor COVID-patiënten. Wij voorzien basisgezondheidszorg en we versterkten onze veiligheidsdiensten."
Wat kan je doen?
Climaxi steunt de lokale bevolking via de verkoop van olijven en olijfolie (webpagina Eco & Fair) van de lokale coöperatie Modousa. We steunen ook een klein opvangkamp PIKPA in Mytilene, dat nu nog meer onder druk staat door toestromende kandidaat-vluchtelingen. Van hen verkopen we allerhande rugzakken en draagtassen (webpagina Eco & Fair).
Bestellen kan via de website van Eco & Fair. Producten worden verzonden als je dat wil. Eventuele giften voor een van hen kan je storten op onze rekening: BE40 0016 3236 1163 met vermelding van voor wie je gift bestemd is. Een petitie voor de evacuatie van alle vluchtelingen op de eilanden vind je hier.
Filip De Bodt