De nieuwe blauwe zak: gezakt!

Tijdens de voorbije weken kondigde Fost Plus aan dat de gebruiker binnenkort ongeveer alle plastiek kwijt kan in de blauwe zak. Gedaan met het verwarrende onderscheid tussen vlootjes die niet in de zak mogen, flesjes wel, potjes dan weer niet. Een grote stap vooruit zegt Fost Plus. Wat het gemak voor de gebruiker betreft zal dit allicht kloppen. Of dat ook geldt voor ons leefmilieu, de oceanen en het klimaat….dat is een totaal andere vraag.

Fost Plus bestaat sinds 1994 en groepeert een vijfduizendtal bedrijven (van Albert Heyn tot Coca-Cola) die verpakkingen gebruiken en dus afval produceren. In 1998 werd een terugnameplicht van kracht. De overheid bepaalde onder Europese druk dat de producent van verpakkingen deze moet terugnemen. Dat gaat dus grotendeels over glas, papier, karton, plastic etc.… Fost Plus bekwam een akkoord met de overheid waarbij afgesproken werd dat de gebruikers die verpakkingen niet moeten terugbrengen naar de winkel, maar via het huisvuil kunnen afleveren. Fost Plus int bij de aangesloten leden een vergoeding en betaalt daar een deel van de kosten van de afvalintercommunales mee.

Op deze manier ontsnapt de sector aan het statiegeld, een systeem waarbij men afval terugbrengt naar de winkel in ruil voor een bepaalde som geld. Men ontsnapt ook aan een totaal verbod. Zo wil Steven Vandenberge, de burgemeester van Bredene, plastic flessen op zijn grondgebied verbieden.

De (milieu)kost van deze operatie is gigantisch: afval belandt niet alleen in de afvalzak, maar ook op straat, in de verkeerde zak, in zee, op stranden. Sluikstorten en oceanen vol afval zijn er het resultaat van. Bovendien heeft Climaxi er op zich problemen mee dat een publieke taak als controle op de afvalverwerking in private handen komt.

Om de vijf jaar past de overheid het contract met Fost Plus aan. Dat leidt evenwel niet tot tevredenheid van de milieubeweging. Zo heeft de Bond Beter Leefmilieu meestal kritiek op het contract: “Waarom worden de recyclagecijfers in de rapportages van Fost Plus stelselmatig overschat? Men geeft de indruk geven dat we veel meer recycleren dan we in werkelijkheid doen, dus. En zelfs op deze manier ligt het recyclagecijfer voor plastic verpakkingen in 2015 nog altijd maar op 38,4%, terwijl het vijf jaar eerder (in 2010) ook al op 37,5% stond. In dit tempo moeten we op het jaar 2358 wachten voordat daadwerkelijk alle plastic verpakkingen worden gerecycleerd”.

Climaxi stelt dat voorkomen beter is dan genezen en wil dat Fost Plus ofwel verdwijnt ofwel gedwongen wordt om zijn resultaten te verleggen van recyclage naar het voorkomen of verduurzamen van afval. De overheid kan daarvoor een geleidelijk parcours opleggen en Fost Plus zelfs laten uitzoeken wat de milieuvriendelijkste verpakking is per soort producten. Men experimenteert daar nu al mee: samen met Colruyt werkte Fost Plus aan een verpakking uit karton met slechts 15 % plastiek. Die kan mee met het gewone papierafval.

Export

Volgens Fost Plus recycleert de organisatie nu reeds 700.000 ton verpakking of ongeveer 89 % van de hoeveelheid verpakking die op de markt komt. Vorig jaar boekte de organisatie daar een omzet mee van ongeveer 170 miljoen €. Die komt van de ledenbijdragen en de verkoop van afval.

Dat cijfer ligt vrij hoog als men alle verpakkingen op een hoopje telt. De details zijn interessanter: voor plastiek is dat bijvoorbeeld maar 38 %. Fost Plus baseert zijn cijfers op schattingen en recycleert niet zelf. Volgens een studie van het Vito wordt het PET uit de blauwe zak niet in België verwerkt tot meubeltjes, tafels, paletten of fleece maar in onze buurlanden. Als je de algemene milieurekening maakt voor het klimaat, dan kan je niet naast de vaststelling dat met ons afval ongelofelijke afstanden afgelegd worden. België importeert ook 226.000 ton plastic-afval uit de Europese buurlanden en exporteert er 437.000, vooral naar de USA, Hong Kong, Japan, Mexico en de rest van de EU. Tot begin vorig jaar zat China daar ook bij. Zij installeerden evenwel een verbod op de invoer van afval. Ook papier ging volgens het jaarverslag van de sectororganisatie Cobelpa grotendeels dezelfde richting uit: 36 % van het opgehaalde papier gaat naar Azië.

Climaxi’s standpunt “Wie het afvalprobleem wil oplossen zal de kringlopen moeten sluiten en plannen. In een vrije markt waarbij afvalstromen de wereld rondreizen, lijkt het quasi onmogelijk om dit te doen. Er moeten grenzen komen aan de globalisering”.

Filip De Bodt

(Foto van 'Plastic Soup Warrior', A boy with a passion for the Sea, Citizen scientist, Environmental, Ocean Conservation, Teaching about the plastic soup, #TurnThePlasticTide)