De klimaatbeweging heeft wat 'gele hesjes' nodig.

Dit debat toespitsen op de honger naar brandstoffen is moeilijk. Want ja, we vinden allemaal dat we het tegen 2050 zonder fossiele brandstoffen moeten doen. We zien genoeg ellende: droge zomers, doden door te grote hitte, stormen, orkanen, overstromingen. Zelfs de verzekeringssector krijgt schrik. Voor velen is dit een ver-van-mijn-bed-show. Voor anderen komt die show dichterbij. Op 25 november laatstleden was Climaxi nog te gast in Aalter om voor lokale mensen van Natuurpunt en Voedselteams de Climaxi-film ‘Ceci n’est pas une patate’ voor te stellen. In het daaropvolgende debat wist Pieter-Jan, een jonge bioboer te vertellen dat zijn opbrengst dit jaar maar ongeveer de helft zal bedragen van andere jaren. Water sproeien is geen optie want dan schiet er geen winst meer over. Wat dan wel? Andere teelten? Verhuizen? Daar is hij zelf nog niet aan uit.

“Sense of Urgency” genoeg dus, en anderzijds heel wat discussie over de te volgen weg en aanpak. De ene wil natuurwaarden doen meetellen door ze te kapitaliseren en door de kosten van natuurleed mee te nemen in de prijs van de dingen. De andere wil labels uitdelen aan zogezegde ‘ecologische’ producten. Wetenschappers rekenen uit wat de maximum temperatuurstijging mag zijn voor de planeet volledig naar de haaien gaat. Maar, een maatschappelijk debat wordt niet georganiseerd. Als er al acties zijn, dan worden de eisen ervan meestal vastgelegd aan vergadertafels van NGO’s die al lang de band met de gewone bevolking doorgeknipt hebben.

Dat klinkt brutaal, maar voor de meeste mensen is het realiteit. Wist je dat we op de klimaatmars van 2 december (waar iedereen voor alle duidelijkheid moet zijn) opkomen voor 95 % in plaats van 100 % reductie van de koolstofgassen in 2050? Heeft iemand je daar soms een mening rond gevraagd? Is daar een debat rond mogelijk? Labels worden de laatste jaren, o.m. door vzw Climaxi bekritiseerd omdat ze zo lek zijn als een zeef. Wij deden grootschalige bevragingen en kwamen zo tot 1024 klimaatvoorstellen die rechtstreeks uit het volk komen. Andere energievormen, korte voedselketens en beter goedkoper openbaar vervoer kregen de meeste aandacht.

We krijgen dus een soort van paradox: alhoewel klimaat één van de meest besproken en gevreesde onderwerpen is, raken we het niet eens over de oplossingen. Hoe zou je ook? Hoe kan je verwachten dat mensen je standpunt delen als je niet met die mensen in dialoog gaat? Als je enkel aan bewustmaking doet door nationale campagnes te organiseren, die je in het beste geval enkel met je eigen mensen of leden bespreekt? Climaxi is er van overtuigd dat je zonder inhoudelijke participatie van iedereen die je aanspreekt geen stappen vooruit zet.

Is daarmee de kous af?

Allicht niet, maar je bent er een stap verder mee. Eens je die participatie verwezenlijkt hebt (en daar staan wij zelf ook nog niet oneindig ver in) is de vraag hoe je de dialoog aangaat met diegenen die de economische en politieke macht in handen hebben.

Je kan er van uitgaan dat je dan gaat lobbyen bij deze partners om jouw voorstellen er door te krijgen. Hier dringt zich onverbiddelijk de vraag op of die partners geloofwaardig zijn. Je hebt niet veel denkwerk nodig om tot de vaststelling te komen dat zich hier een probleem stelt. Zijn politici, die het beleid in handen hebben of hadden, nog geloofwaardig? Je moet toch geen bladzijdenlange studies doen om daar minstens zwaar aan te twijfelen? De meeste politici zijn hun krediet kwijt. Ze hebben zich al jaren verbrand aan een onmeetbare graaicultuur, die mee het gevolg is van de manier waarop dit systeem in mekaar zit. Ze zitten op gigantische bergen geld die samengebracht worden door partijfinanciering, onfrisse deals, intercommunales en afscheidsvergoedingen allerhande. Het is op zijn minst verbazingwekkend dat geen enkele partij het heft in handen neemt om daar echt schoon schip mee te maken. Wie gaat er nu ook zijn partijfinanciering opzeggen als de kassa’s bij de concurrentie blijven volstromen? En de vrouw of man in de straat, die denkt: wie gelooft die mensen nu nog?

De mens in de straat die ziet ook dat tal van problemen niet opgelost raken of zelfs toegedekt blijven. De Belgische Staat raakt niet eens zover dat men misdaden als die van de Bende van Nijvel, waarbij tientallen van zijn burgers het leven lieten, kan oplossen.

Uiteraard zijn er verschillen tussen politici. Heel wat mensen gaan als idealisten met hun politiek mandaat om en gaan er echt voor. Alleen zien we die dan niet graag beleid gaan voeren vanuit totaal tegengestelde posities. Wie fronst de wenkbrauwen niet als je hoort dat her of der GROEN, SP.A en N-VA aan hetzelfde zeel gaan trekken terwijl ze eerder zeggen dat hun programma’s onverzoenlijk zijn? De comfortzone verlaten, heet dat dan, of bruggen bouwen. Wel, verlaat je comfortzone om andere dingen te doen dan de macht te delen en bouw bruggen met de mensen in plaats van met diegenen waar je plots beleid wil mee gaan voeren.

Over economische machten denkt Climaxi hetzelfde: als ecologische labels (MSC e.a.) beheerd worden door het WWF en multinationals als Unilever, dan weten we toch welke richting die kiezen? Ja maar, zegt men dan, er zijn tal van bedrijven die ook een inspanning doen om naar zuivere lucht te gaan. Dat klopt, maar dan binnen de grenzen die zij zichzelf stellen en binnen de grenzen van hun aandeelhouders. Daarnaast is er het feit op zich dat kapitaalsconcentratie nooit bijdraagt tot ecologische en sociale oplossingen. We kunnen onszelf toch moeilijk wijsmaken dat de steeds verdere concentratie van centen in steeds minder handen ook maar een klein aspectje van de wereld kan vooruit helpen?

Als we dit correct vinden, dan is er maar één advies: laat ons de eisen die we bij (delen van) de bevolking verzameld hebben verdedigen door druk te zetten op dit systeem en door die eisen radicaal compromisloos te verdedigen. En radicaal compromisloos is wat anders dan gefrustreerd of fanatiek. Het zijn niet wij toch die de compromissen moeten maken? Dat is toch aan diegenen die besturen? Als bewegingen moeten we toch onafhankelijk staan van de macht en diegenen die ze uitoefenen? En laat ons ook af en toe voor wat gaan dat we kunnen winnen, maar laat ons meer doen dan af en toe in stoet de straten op te trekken in een verre stad.

Met tientallen marsen gaan we het als sociale bewegingen niet oplossen. Ik denk dat er een mix moet zijn van permanente kleine acties en grote mobilisaties die tonen dat de kleinere initiatieven gesteund worden door veel mensen. Een mix van bewustmaking en effectieve acties, initiatieven op juridisch vlak inbegrepen. 

En wat nu met de kleine man?

De gewone mensen zijn het beu, zoveel is duidelijk. Ze hebben lak aan een systeem dat niet klopt maar hen toch gaat uitleggen hoe zij het moeten doen. Terwijl de NGO’s ons met belgerinkel naar de winkel sturen of een dikke trui aansmeren, heeft de overheid zichzelf ontvet of is ze door Europa gedwongen om in zijn blootje te gaan staan door zijn publieke middelen op de markt van de meest biedende te gooien. Om dan toch wat ecologische vooruitgang te boeken heeft men gemeend om het milieu ook te moeten omrekenen in centen. Een ecologische omslag denkt men vooral te verwezenlijken door daar een belastingbeleid tegenover te zetten. Nu zijn wij de eersten om het systeem van belastingen toe te juichen: zonder gezamenlijke inspanningen geen wegen, geen gezondheidszorg, geen onderwijs. Probleem is dat 95% van die mensen die inspanning doet en dat 5% er van onder muist. Probleem is ook dat die belastingen op zijn minst gezegd niet efficiënt geïnd worden (onderbemande diensten, fraude, offshore constructies) en nog minder efficiënt uitgegeven (verkwisting, duur wapentuig, zinloze maatregelen, witte olifanten, favoritisme).

Wat heeft dat nu met die verdomde hesjes te maken?

Dat vraag je je allicht stilaan af. Wel, hoe voelen de mensen zich? In de steek gelaten. Hun sociale verbanden en ontmoetingsplaatsen worden afgebroken. En het loon van velen verdwijnt als sneeuw onder de zon. Het gemiddeld maandsalaris van een postbode, gewone arbeider of ambtenaar bedraagt €1500. Een loon voor een beginnende jongere ligt dus lager. Wat met al die mensen die alleen wonen? Een pensioentje krijgen van om en bij de €1000? Die ziek zijn en niet rond komen? Oplossingen genoeg, zegt de overheid, bevolkt door verkozenen met abnormaal grote salarissen en afscheidspremies: klus wat bij, woon samen, werk wat harder. En wat met al die burn-outs? Met mensen die tussen de mazen van dit systeem vallen?

Wel, de rek is er uit en die mensen worden of zijn het stikkebeu.

Wat met de achteruitstelling van het platteland? Met mensen die ontiegelijk vroeg naar hun job moeten rijden in tijden waarin het openbaar vervoer abominabeler dan ooit is? 
Moet je die goedkope diesel geven? Daarom niet, maar je moet hun protest wel verstaan. En als beweging of NGO moet je er dan bij zijn als je je doelstellingen wil waar maken. Niemand gaat jouw mening delen als je er niets voor doet om zelf solidair te zijn met anderen.

Als overheid investeer je dan in goedkoop en degelijk openbaar vervoer, treffelijk loon en een degelijke sociale zekerheid. Of ga je de mensen wat benzinebonnetjes in de handen stoppen om de beweging af te vlakken en ze opnieuw in de rij te krijgen. Als de ecologische omslag niet sociaal rechtvaardig is en de sterkste schouders niet de zwaarste lasten betalen, dan mag je die ecologische ommekeer vergeten. Dan ga je je kinderen beter vertellen dat ze kunnen blijven stikken in de smog rond hun scholen.

Wij gaan zondag betogen voor het klimaat, maar wij gaan ons solidair opstellen met de zwaksten in de samenleving. Een ‘geel hesje’ hebben we wel nog liggen? Dat doen we aan, uit solidariteit met de mensen die niet meer ‘weg’ kunnen.

Filip De Bodt, Sarah Hutse, Marnix Schollaert, Geert Van Waeyenberghe, Piet De Baere, Meg Scheppers, Kries Hoornaert, Johan Bultiauw, Katrin Van den Troost (vrijwilligers bij vzw Climaxi)