Rusland verbrandt zijn gasoverschotten.

In de Portovaya gascentrale, die zich dichtbij de Finse grens bevind, ten noordwesten van Sint-Petersburg, werd door Finse burgers begin deze zomer een grote vlam waargenomen. Sinds begin juni is er ook door onderzoekers een grote toename in hitte vastgesteld vanuit de centrale. Er wordt vermoed dat die hitte ontstaat door het verbranden of affakkelen van gas. Nu is affakkelen een gangbare praktijk bij gascentrales. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren om veiligheidsredenen als de druk in een installatie te hoog wordt of als een installatie opstart of afsluit. Deze praktijk is overigens niet onschuldig want er worden verschillende stoffen uitgescheiden die schadelijk kunnen zijn voor de mens en ook de milieu impact, bijvoorbeeld op vogels die worden aangetrokken, is substantieel.

In het geval van de Portovaya gascentrale zijn er echter grote vermoedens dat het niet gaat om het gebruikelijke, technische affakkelen. “Ik heb nog nooit een LNG-terminal zoveel gas zien affakkelen.” vertelde dr. Jessica Mc Carty, experte in sattelietdata van de universiteit van Miami, aan BBC. “Sinds begin juni zagen we deze enorme piek en sindsdien bleef die buitengewoon hoog.” De verbrandingen zijn dus van een dusdanig schaal, het gaat om 4,34 miljoen kubieke meter gas per dag, dat ze niet tot de gewone affakkeling om veiligheidsredenen kunnen gerekend worden. Over wat er dan wel precies aan de hand is wordt er druk gespeculeerd en bestaan verschillende hypothesen.

Volgens de Duitse ambassadeur Miguel Berger zijn de Russen zeer afhankelijk van Europa voor het leveren van hun gas. “Nu Europa aan het proberen is haar afhankelijkheid van Russisch gas te verminderen, vinden ze geen andere plaatsen om hun gas te verkopen.” De levering van Russisch gas aan Europa is met 77 % verminderd sinds de start van de oorlog. Dat zou dan betekenen dat ze het gas verbranden omdat ze er geen weg mee kunnen.  Of effectief dat zo is zal moeten blijken. Dat het om een doelbewuste verbranding gaat om operationele redenen staat boven twijfel. Die  operationele redenen kunnen zijn dat men weg weet met de grote hoeveelheden gas die nu niet op de Nordstream pijpleiding gaan.

Sommigen zeggen dat er pogingen waren om het gas in LNG om te zetten maar dat dat niet lukt. Misschien, zo betogen anderen, toont het dat er bepaalde apparatuur gemist wordt. Door het handelsembargo zou het bijvoorbeeld kunnen zijn dat ze er niet in slagen bepaalde hoogtechnologische ventielen te maken. Als er bepaalde ventielen gebroken zijn kunnen die dan niet vervangen worden en moet om veiligheidsredenen permanent gas verbrand worden. Intussen reageert het Russische Gazprom, eigenaar van de centrale niet op vragen van buitenlandse journalisten.

De brandende fakkel aan de grens met Europa lijkt intussen uitgegroeid tot een politiek symbool. Terwijl in Europa de gasprijzen als een gekatapulteerde F1 bolide de lucht inschieten en de hele Unie politiek, sociaal en economisch ontwrichten, worden in Rusland gigantische hoeveelheden gas verbrand, ongeveer 0,5% van de dagelijkse totale Europese gasbehoefte, vlak onder onze neus. De economische oververhitting na Corona zorgde al voor een stevige stijging van de prijzen van fossiele brandstoffen. De inval in Oekraïne zorgde voor een bijkomende prijsstijging op de energiemarkt. Er werd druk gespeculeerd om de internationale markten om wille van het feit dat Rusland een van de grootste producenten ter wereld is van fossiele brandstoffen. Het politieke gehakketak rond de Nordstream-pijpleiding door Duitsland, die Europa als een soort heroïne-infuus van grote hoeveelheden gas voorzag, zorgde opnieuw voor gigantische prijsstijgingen.

Het creëren van onzekerheid over de gastoevoer naar Europa, dat voor 40 % afhankelijk was van Russisch gas, is een politiek wapen voor Poetin in de economische oorlog die wordt gevoerd. Met de winter in aantocht hoopt Rusland op de nodige druk vanwege de Europese publieke opinie, die haar spaarcenten ziet wegsmelten of boudweg in de kou gezet wordt, om de Europese politiek onder druk te zetten. En terwijl in Rusland de extra middelen die het verkopen van dure olie opbrengen, worden ingezet om het draagvlak van de bevolking intact te houden door overheidsinvesteringen en sociale tegemoetkomingen lijkt het neo-liberale Europa vooralsnog weinig te investeren in de goodwill van haar bevolking. Als de economische oorlog de bevolking tot wapen maakt in een uitputtingsslag, dan lijkt Rusland de eerste veldslagen aan het winnen te zijn. Een brandende toorts van gas lijkt zo wel een gigantisch militair-nationalistisch monument, of een uitgestoken middenvinger zo je wil, aan de grens met de vijand.

Er is ook de grote milieu-impact van het affakkelen die milieuwetenschappers bezorgd maakt. Volgens specialisten is het afbranden van het gas beter dan het zomaar de lucht in stoten van methaan, het hoofdingrediënt van het gas. Methaan is immers een van de sterkste broeikasgassen dat CO² verre overtreft qua impact. Rusland is sowieso de grootste mondiale speler qua affakkelen, volgens de wereldbank. Toch zorgt deze permanente fakkel in Portvaya nu dagelijks voor 9000 ton co² equivalenten. Terwijl we eigenlijk alle fossiele brandstoffen in de grond zouden moeten laten zitten als we verdere klimaatverandering willen tegengaan, is het wel heel erg  schrijnend dat dit gas gewoon ongebruikt en nutteloos wordt om gezet in co².

Maar dat is niet het enige milieuprobleem. Het onvolledig verbranden van fossiele brandstoffen zoals gas zorgt voor roetachtige partikels die ‘Zwarte Koolstof’ worden genoemd. Zeker op Noordelijke breedtegraden is het bijzonder zorgwekkend dat de uitgestoten zwarte koolstofdeeltjes noordelijk getransporteerd worden door de natuurelementen waar het zich neerzet op sneeuw en ijs en zo zorgt voor een versnelling van het smelten. Vaak geciteerde schattingen stellen dat het affakkelen van gas de grootste bron van afzetting van zwarte koolstof in de poolcirkel is. Elke extra toevoeging aan dit proces is bijzonder onwelkom. Het wegsmelten van sneeuw en ijs is ook al slecht nieuws voor de klimaatverandering want het weerkaatsen van zonlicht op het witte arctische tapijt zorgt voor afremming van het broeikaseffect, iets wat nu wordt verminderd. Het is eens te meer duidelijk dat de oorlog bijzonder slecht nieuws is voor de klimaatverandering.

Sammy Roelant