Open brief aan Tinne Van der Straeten: ons energiebeleid staat te koop

“Minister Van der Straeten, met doortastend en sociaal klimaatbeleid kan u zowel kerncentrales als nieuwe gascentrales achter u laten”

Beste minister van Energie, beste mevrouw Van der Straeten,

Als Energieminister staat u op een belangrijk kruispunt. Tot voor kort leken er ruwweg twee wegen om in te slaan, twee plannen om uit te kiezen: Plan Fossiel Gas, met een volledige kernuitstap en meerdere gesubsidieerde, fossiele gascentrales, en Plan Uranium, met een levensduurverlenging van twee kerncentrales (én mogelijks alsnog nieuwe gascentrales). Meer dan ooit dringt de veranderende wereld een nieuw plan op, een plan zonder kerncentrales en zonder nieuwe gascentrales. U zit er immers zelf ook ongetwijfeld mee in uw maag:  inzetten op fossiel gas of op kernenergie zet ons allesbehalve op weg naar onafhankelijkheid van autoritaire regimes, betaalbare prijzen en een leefbaar klimaat.

Pest en cholera

Of u nu kiest voor Plan Fossiel Gas of Plan Uranium: u houdt ons op een spoor waarbij onze energie-uitgaven autoritaire regimes blijven faciliteren. Zelfs met een moratorium op Russische grondstoffen, zet u noch met het ene noch met het andere Plan een stap weg van de schimmige gas- en uranium deals met de dodelijke regimes in onder meer Qatar, Kazachstan en Azerbeidzjan.

Of u nu kiest voor Plan Fossiel Gas of Plan Uranium: u zal de belastingbetaler diep in de buidel doen tasten. Om Engie-Electrabel bijna een miljard euro aan subsidies toe te schuiven voor de bouw van nieuwe gascentrales, dan wel om het Franse energiebedrijf te overtuigen twee nucleaire reactoren langer open te houden dan het zelf opportuun vindt. U voelt ongetwijfeld aan dat zo’n beleid volstrekt sociaal onrechtvaardig is, zeker in tijden van torenhoge energiefacturen voor de huishoudens en omvangrijke overwinsten voor de energiereuzen. 

Of u nu kiest voor Plan Fossiel Gas of Plan Uranium, met of zonder nucleaire levensduurverlenging: zowel netbeheerder Elia n.v. al uzelf gaven eerder aan dat nieuwe fossiele gascentrales in ieder geval nodig zijn om de energiehonger van de Belgische economie te stillen. Kiest u echter om op dit punt in de klimaatcrisis nog nieuwe fossiele infrastructuur bij te bouwen, dan overschrijdt u absoluut een rode lijn. In tegenstelling tot wat u al maandenlang verdedigt, biedt het Europese Emissiehandelssysteem geen soelaas. Zelfs onder het nieuwe klimaatplan van de Europese Commissie zal er een belangrijk overaanbod zijn van uitstootrechten. Belgische gascentrales duwen op die manier helemaal geen oudere installaties uit de markt, maar vertragen de hoogstnoodzakelijke terugdringing van broeikasgassen. Daarnaast houdt het systeem geen rekening met de uitstoot van methaan bij ontginning en transport van aardgas; dat wordt des te belangrijker wanneer Russisch gas plaats ruimt voor Amerikaans schaliegas. Tellen we lekkages van methaan mee, dan is fossiel gas bijna net zo klimaatverstorend als steenkool. De marge om klimaatinspanningen uit te stellen en in de schoenen van omliggende landen te schuiven is volledig opgebruikt. Of zoals VN Secretaris-Generaal Guterres het vorige week zei: “Uitstel is dodelijk”.

Less is more

Minister Van der Straeten, er woedt niet enkel een oorlog in Oekraïne, we  bevinden ons ook in een energieprijzencrisis én in een existentiële strijd voor het behoud van een leefbare planeet. De luxe om het ene politieke domein los te koppelen van het andere is er niet. Zeker nu hebben we nood aan coherente, geïntegreerde politieke keuzes, over alle bevoegdheden en beleidsniveaus heen. Uiteraard liggen niet alle sleutels bij u, maar met het oog op de nakende beslissingen staat u als Energieminister wel op een kruispunt. Als academici en als sociale bewegingen roepen we u daarom op om zowel Plan Fossiel Gas als Plan Uranium achter u te laten, en het voortouw te nemen om een nieuwe weg in te slaan. 

De meest zekere, goedkope én propere energie zit immers niet in fossiel gas noch in kernenergie, en zelfs niet in de eerste plaats in wind- of zonne-energie. De zekerste, goedkoopste en properste energie is de energie die we niet nodig hebben en dus niet produceren of consumeren. Wanneer u het geweer van schouder verandert en zich op de vraagzijde in plaats van de productiezijde richt, opent zich een waaier aan écht coherente beleidskeuzes. Less is more.

Lanceer een memorabele isolatie-campagne die van deur tot deur gaat en geen enkel gezin in het land in de kou laat staan. Laat de miljardensubsidies voor salariswagens, elektrisch of niet, eindelijk plaats ruimen voor grootschalige investeringen in betaalbaar openbaar vervoer en andere gedeelde mobiliteit waar iedereen de vruchten van plukt. Start een democratisch debat over welke economische activiteiten bijdragen aan een duurzame samenleving en welke niet, garandeer daarbij goed onderhandelde, sociale compensaties en omscholingsmogelijkheden voor werknemers, en leg uiteindelijk het enorme verbruik van ongewenste en energie-intensieve industriële sectoren aan banden. 

Noem het plan ‘Genoeg voor Iedereen’, zo u wilt. De essentie ervan is dat een doortastend en sociaal rechtvaardig klimaatbeleid een volledige kernuitstap ondersteunt zonder nieuwe gascentrales. Broodnodige levenskwaliteit krikken we op, onnodig energieverbruik perken we in. Zulke scenario’s van lage-energievraag bieden overigens de beste kansen op een sociaal rechtvaardige klimaatomslag: daarover raken wetenschappers uit tal van disciplines het steeds meer met elkaar eens. In lage-energie scenario’s kunnen fossiele brandstoffen een stuk sneller verdwijnen uit onze samenleving, worden onze klimaatdoelen beter haalbaar, pakken we transport- en energiearmoede aan, zijn er minder grondstoffen, investeringen en tijd nodig om het doel van 100% hernieuwbare energie te bereiken, en gokken we niet op onzekere en controversiële technologie om broeikasgassen in de toekomst weer uit de lucht te halen. 

Mevrouw Van der Straeten, u zag deze quote vast ook circuleren de afgelopen dagen: “Er zijn decennia waarin er niets verandert, en er zijn weken waarin er decennia aan verandering plaatsvinden”. Die weken zijn nu aangebroken, we rekenen op u.

Climaxi onderschrijft de open brief van Tegengas mee. Wij voerden eerder actie bij de energieleveranciers. We zien hoe de energiemarkt niet functioneert volgens 'de vervuiler betaalt'. Climaxi stelt het prijsmechanisme van de energiemarkt mee in vraag. Is het nog te verantwoorden dat grootverbruikers minder betalen per kWh dan de gewone burger? Op deze manier betaalt de gewone burger de rekening en maken multinationals steeds meer winst.