De wonderlijke visverdeling
Ook in de visserij is er groot en klein. Zijn er mensen met veel geld en mensen met weinig geld. En dat de eerste groep meer macht heeft dan de tweede, dat is ook algemeen geweten. Dat macht soms misbruikt wordt dat weten we ook allemaal. Niets nieuws onder de zon dus, als we stellen dat het er ook in de visserij zo aan toegaat.
Van bij de opstart van een boot kom je in een machtsverhaal terecht. Je moet gaan lenen, een schip bouwen en aan quota geraken, die je toelaten een bepaalde hoeveelheid vis te gaan vangen. Die quota worden Europees verdeeld onder de lidstaten en die verdelen ze verder onder de schepen. Dat hangt af van het aantal Pk’s die je hebt: hoe groter en sterker je boot, hoe meer vis je mag vangen. Die verdeling gebeurt door de overheid maar wordt begeleid door een Quotacommissie. In die commissie zitten de reders (eigenaars van de boot) zelf. De groten zijn er beter vertegenwoordigd dan de kleintjes en trekken er aan het langste zeel. Lid zijn van de Quotacommissie geeft je ook een voordeel van kennis. Een gepensioneerde schipper vertelt: “Het gebeurt tamelijk veel dat men de quota naar zijn hand zet en bovendien gebruik maakt van de voorkennis die men heeft. Als er bijvoorbeeld beslist wordt dat de campagne naar de Golf van Biskaje start of dat een vak in de Noordzee open of gesloten wordt voor visserij, dan zijn er altijd mannen die sneller klaar zijn dan de anderen en eerst vertrekken. Zij hebben de kans op de beste vangsten, want ze zijn al ter plaatse en de anderen komen 1 of 2 dagen later. Het gebeurt dat grote schepen op die manier de hoeveelheid opgebruiken en dat anderen letterlijk naast het net vissen.”
De onbeperkte concurrentie zorgt ervoor dat het evenwicht in de zee verstoord wordt en daardoor de inkomsten voor iedereen dalen.
Fly & Shoot
Veel hangt ook af van de visserijmethodes die je kan gebruiken. Je kan passief vissen met klein materiaal (hengel, op de zeebodem staande netjes, potten) of je kan slepen met al dan niet grovere methodes. Jarenlang heeft men de boomkor verweten niet ecologisch te zijn omdat die met kettingen over de bodem sleept. Die kritiek is eigenlijk het gevolg van een verkeerde kijk op de visserij, die ook veel milieubewegingen eigen is, waarbij meer rekening gehouden wordt met beroering van de bodem en verbruik van stookolie dan met de eigenlijke vangsten. Een werknemer in de baggersector: “Als je ziet wat wij verzetten van zand en grind, dan is dat veel schadelijker dan wat een boomkor doet. Maar ja, dat gaat over grote firma’s als DEME en De Nul die in hun eentje evenveel volk tewerkstellen dan de ganse visserij samen. Nooit worden daar ernstige milieustudies over gemaakt.”
In het interview met Hans Polet, zegt de ILVO-man dat de duurzaamheid van de flyshoot opnieuw moet bekeken worden. Een boomkor is 12 meter breed, een flyshooter gooit een net van 3-4 kilometer lang in het water en trekt de strop langzaam dicht. De vangsten van inktvis of zeebaars zijn soms zo groot dat men de netten moet openknippen om de vis weer los te laten. Een kleinere visser zegt: “Zij vangen meestal soorten waar geen hoeveelheden op staan maar vissen zo de zee leeg en hebben tot 40-50 % zogezegd ongewenste bijvangsten die ze dan toeschrijven aan andere vakken in de zee of onderling wisselen. Die hebben soms een half miljoen € aan vis in het ruim. Daar kan je al eens voor naar de Faeröer-eilanden varen, waar de Europese regels niet gelden. ” Dat zijn dan vooral praktijken van de hele grote spelers. Veel mensen in de sector kennen deze praktijken, maar hebben schrik om ze naar buiten te brengen: “Je bent dan een outlaw die geboycot wordt of eruit gewerkt. Sommige van die kerels durven je wel eens op te zoeken.” Europa denkt eraan om de maaswijdte van flyshooters te vergroten van 4 tot 8 centimeter. Zo kan meer vis ontsnappen. Volgens kenners blijft dat peanuts. België heeft geen flyshooters, maar doet voorlopig ook niets om binnen zijn eigen zone beperkingen op te leggen. Brian O’Riordan, directeur van de vakbond van kleine vissers Life, die een 10.000 vissers in Europa vertegenwoordigd, zegt: “Deze schepen vangen tot 11 keer meer dan anderen, omdat ze volledige scholen opvissen. Men zou dat moeten regelen, maar doet het niet. Men geeft carte blanche aan een sector om op dezelfde plaats te vissen dan de kleinschalige vissers, die vechten voor hun overleven. Het kan nochtans. Volgens artikel 5.2 van de CPF Basic Regulations regeling kan men binnen de twaalf mijl beperkingen opleggen en moet men zelfs voorrang geven aan kustvissers.”
Subsidies
Volgens berekeningen van de WUR (Wageningen University & Research) is de visvangst op zich gemiddeld verlieslatend in Nederland: in 2022 werd bij Nederlandse schepen voor 24 miljoen verlies opgetekend. Ook in België zijn veel visbedrijven officieel verlieslatend. De overheid steekt dan dikwijls een tandje bij en zorgt voor een derde machtsfactor: de ongelijke verdeling van subsidies. Elders in Het Visserijblad leest u dat de Vlaamse Visveiling vrij goed bediend wordt bij het opzetten van zijn bouwbedrijvigheid. Ook de BAR-compensatieregeling verdeelt veel geld. Die vergoed met Europees geld een deel van het verlies dat schepen lijden door de Brexit. Dit zorgde immers voor meer paperassen, minder toelatingen en vangstverlies. Ook die centen worden niet aan iedereen besteed en opnieuw vangen degenen met de grootste capaciteit het meest: de maximale steun voor vaartuigen uit het Groot Vloot Segment bedraagt 500.000 €, voor het Klein Vloot Segment 200.000 €.
Sommige advocatenbureaus zijn gespecialiseerd in het uitdenken en verkopen van allerhande mogelijke constructies om tot de centenpot te geraken. Wie ze volgt en betaalt wordt door de elite goed ontvangen. Wie braaf is krijgt lekkers, wie stout is de roe. De vraag is hoeveel van deze centen er uiteindelijk ten goede komt van de gewone visserman. Volgens ons weinig.
Filip De Bodt
Dit artikel komt uit Het Visserijblad 23/24, dat eind december uitgegeven werd door vzw Climaxi. Een nummer bestellen kan door 7,5 € over te schrijven op reknr. BE40 0016 3236 1163 van vzw Climaxi met vermelding HVB