Corona en de permanente crisis

Midden in deze pandemie van Corona gaan hier en daar stemmen op die proberen breder te kijken dan de ziekte zelf en verbanden proberen te leggen met politiek, landbouw en economie. Deze crisis heeft daar meer mee te maken dan je zou denken. Allicht leidt ze tot een vernieuwde financiële crisis…of is die eigenlijk nog altijd bezig?

De corona-crisis is niet alleen: ze speelt zich af in een decor van een slabakkende wereldeconomie, rekent af met een zwak Europa en wordt gecombineerd met de grote migratie-uitdaging van deze tijd. Ze toont waar de gaten in het systeem zitten.

Op sociale media reageren heel wat mensen rond de besluiteloosheid van Europa. De website politico is in deze materie gespecialiseerd en komt tot dezelfde conclusie. Sarah Weaton: “Een globalisering van 26 binnenlandse markten zonder grenzen ging samen met het behoud van de oude electoraten, bureaucratieën en nationale belangen.” Van een gezamenlijke Europese aanpak is inderdaad geen sprake: Frankrijk bevriest de uitvoer van mondmaskers en anderen maken zich daar druk om. Italië vroeg een onmiddellijke lockdown, omdat het vreest dat de eigen maatregelen anders vergeefs zullen zijn, maar kreeg daar maar schoorvoetend respons op. In Duitsland hangen de maatregelen af van de deelstaten en in Nederland wachtte Rutte op ‘groepsresistentie’. Kort gezegd: terwijl handel en economie op Europese schaal benaderd worden, is dat niet het geval voor de sociale- gezondheids- of ecologische kwesties. Dat zorgt voor een omgeving waarin de sterkste economische spelers bijna niets in de weg gelegd krijgen en met het gros van de centen gaan lopen.
 

Waar zit Europa?

Opmerkelijk was deze week ook de persconferentie van Christine Lagarde, voorzitster van de ECB (Europese Bank). Terwijl de toenmalige chef Dragghi in 2008 liet weten dat zijn bank er alles zou aan doen om de economie recht te houden ten tijde van de financiële crisis, legde Lagarde de nadruk op de lidstaten die volgens haar maatregelen moeten nemen. Volgens Politico is dit betekenisvol en zorgde het mee voor onrust op de financiële markten. Tegelijkertijd zegt de ECB een krimp van de economie te verwachten met ongeveer 5 %. Die krimp, die zou het gevolg zijn van de huidige maatregelen en houdt geen rekening met de toekomstige evolutie. Als viroloog Van Ranst vandaag oproept om niet naar het buitenland op reis te gaan deze zomer, dan mogen we allicht denken dat die man dat goed inschat en dat dus bijvoorbeeld de ganse Italiaanse toeristische sector zou kunnen crashen. Dat is de voorbije jaren al het geval geweest in Griekenland.

De voormalige Griekse minister van Financiën Yanis Varoufakis zegt in een teleconferentie ongeveer hetzelfde: “Eigenlijk is er geen nieuwe crisis, maar is de Corona-epidemie een gevolg van de langdurige economisch/politieke crisis die het kapitalisme meemaakt sinds 2008. Toen hebben vooral de centrale banken van de VS en China triljoenen aan dollars laten drukken die ze vrijwel zonder interesten doorschoven naar bedrijven die soms zelf al meer dan genoeg hadden (Google, Apple). Er werd evenwel vrijwel niks geïnvesteerd in zaken die van belang zijn: gezondheidszorg, kwaliteitsvolle jobs, klimaat.” Varoufakis’ punt is dat het er met deze crisis zelfs slechter uitziet: “China is zelf een patiënt geworden dat nu duizenden bedrijven moet sluiten en ik zie de Verenigde Staten met Donald Trump niet investeren in de Europese of Chinese economie. Wie gaat dan wel dit wereldsysteem recht houden?”

De Europese Gemeenschap besliste recent 1000 miljard euro te investeren in een duurzame economie. Toen kwam er al kritiek van politieke fracties die stelden dat die centen er gewoon niet zijn. Ze zijn uitgedeeld aan het bedrijfsleven in plaats van geïnvesteerd in publieke goederen als gezondheidszorg. Daar dragen we nu de gevolgen van. We staan terecht buiten te applaudisseren voor gezondheidswerkers, die een paar weken geleden nog met 10.000 in Brussel betoogden om te zeggen dat de werkdruk niet houdbaar is. Er zal meer moeten gebeuren dan applaus.
 

Verenigde Staten

De geldschieter van de wereld heeft ondertussen ook zijn eigen problemen op te lossen. We horen er weinig van, maar volgens de New Yorker Review of Books is de werkloosheidsgraad in de Verenigde Staten ongeveer die van in 1931 toen Roosevelt grote economische programma’s afkondigde. Helen Epstein zegt: “Als we tientallen jaren geleden een gezondheidssysteem hadden geïnstalleerd zoals Zwitserland, dan hadden we nu een triljoen dollar meer kunnen uitgeven aan dringende noodzakelijke dingen: waterleidingen vervangen in ongeveer duizend Amerikaanse gemeenten waar het loodgehalte door verouderde buizen tot slachtoffers leidt (Flint, Michigan). Dan hadden we nu geen 45.000 dode Amerikanen per jaar als gevolg van het ontbreken van een algemene gezondheidsverzekering. Die mensen zouden dan nog leven.” Geen goed gesternte dus om er een dodelijk virus en de mogelijke economische gevolgen mee te bevechten op wereldniveau.

De Verenigde Staten geloven al zeker een eeuw dat ze tegelijkertijd buitengewoon en voorbeeldig zijn – een geloof dat exceptionalisme heet, en dat nu op de proef wordt gesteld. “Epidemieën”, schrijft Anne Applebaum in The Atlantic, “onthullen de onderliggende waarheden van de maatschappijen die ze treffen. Wat het coronavirus onthult over de Verenigde Staten – niet alleen de regering, maar ook ons zorgstelsel, onze bureaucratie, ons politieke systeem – moet Amerikanen angstig maken.
De VS lopen naar schatting tien dagen achter op Italië. Het aantal doden is tot dusver beperkt, maar tot en met dit weekend zaten de cafés en restaurants en stranden vol en heeft het virus zich vrij onbelemmerd kunnen verspreiden. Door een gebrek aan testen heeft het land geen moment enig idee gehad hoe groot het aantal besmettingen is.”