Bouwsector onder druk door klimaatverandering
Stel dat Frank Deboosere deze avond zegt dat het morgen heftig zal stormen. Zal je dan je picknick morgen afzeggen? Maken dat je vensters goed gesloten zijn? De was binnennemen? Of blijf je broodjes smeren voor de picknick omdat morgen nog zo ver weg lijkt? Het klinkt misschien dwaas, maar het is precies wat we heel vaak doen in onze omgang met klimaatverandering. De vraag is al lang niet meer of er klimaatverandering plaatsvindt. Wel hoe hevig die verandering zal zijn en hoe we ons moeten aanpassen.
Ook op de economie zal de impact van de klimaatverandering gigantisch zijn. Daarom bracht het Europees vakverbond een gids uit om de problematiek onder de aandacht te brengen. Werken zal anders worden in de toekomst, onder invloed van de klimaatverandering en we moeten vooruitziend zijn om de belangen van de werknemer goed te beschermen.
In een wereld waar winst voor aandeelhouders vaak haaks staat op langetermijnbeleid, is bij uitstek een taak voor de vakbonden om de werkvloer toekomstbestendig te maken. De klimaatverandering zal gevolgen hebben voor de productiviteit, infrastructuur, het bruto nationaal product, de werkgelegenheid en op die manier op miljoenen werknemers in Europa. Het is heel belangrijk de globale en regionale effecten die klimatologen ons voorberekenen te kunnen vertalen naar heel concrete situaties zodat de belangen van werknemers goed behartigd kunnen worden.
Laat ons vertrekken van een heel concreet voorbeeld van een metselaar in de bouw. Metselaars werken veel buiten en staan dus bij uitstek bloot aan klimatologische omstandigheden.
Een toename van extreme hittedagen zal een grote impact hebben op hun gezondheid. Blootstelling aan hittestress kan zorgen voor warmte-uitputting, hitteberoertes (boven de 39°C lichaamstemperatuur) waardoor mensen kunnen flauwvallen, natte huid door zweten die opname van toxische stoffen verhoogt, het versterken van onderliggende chronische aandoeningen (zoals long- en nierziektes), toegenomen pollen en allergische reacties, meer ziekteverwekkers die in onze omgeving overleven. Maar evenzeer zullen mensen uit de bouw vaker worden blootgesteld aan extreme winden, extreme neerslag etc.
Nog los van extreme weersomstandigheden is het zo dat mensen het best werken bij een temperatuur tussen 16 en 24 graden. Meer warmtedagen zal dus ook zorgen voor een afgenomen productiviteit, toegenomen vermoeidheid, verlies van alertheid en dus ook meer arbeidsongevallen.
Daarnaast zal de sector economisch impact ondervinden. Enerzijds zal de toegenomen schade aan infrastructuur en woningen door overstromingen en erosie de vraag doen toenemen. Maar anderzijds zal de daling van het BNP (Bruto Nationaal Product) door klimaateffecten een negatieve invloed hebben op de vraag. Ook zullen werven meer blootstaan aan extreme omstandigheden en schade oplopen. Dit zal zorgen voor duurdere verzekeringen en een toegenomen blootstelling aan economische risico’s voor bouwfirma’s. Al deze zaken maken samen dat de bouw als een risicosector wordt gekenmerkt in vele studies, naast de landbouw, de visserij, de bosbouw, toerisme, hulpdiensten en nutsbedrijven.Nochtans zou de bouw een van de sectoren kunnen zijn die het meest profiteert van klimaatadaptatie. Investeringen in aangepaste gebouwen en infrastructuur die bestand is tegen de veranderde omstandigheden kunnen voor extra activiteit zorgen. Maar dan is het nodig dringend extra in te zetten op het vormen van vakmensen in de bouw en aantrekkelijke arbeidsomstandigheden om het te kort aan goede werkkrachten op te vangen.
Concrete maatregelen
Het voorbeeld van de metselaar toont hoe dwingend er nood is aan concrete maatregelen op heel veel niveaus. Het is dus zeer belangrijk dat de vakbond op de diverse niveaus, Europees, Nationaal, regionaal, sectoraal en op bedrijfsniveau actie onderneemt. Het grote voordeel is alvast dat het bewustzijn bij vakbonden voor de gevolgen van klimaatverandering zeer groot is. Uit een bevraging van het Europees vakverbond blijkt dat 100% van de vakbondsmensen die werden bevraagd overtuigd zijn van de negatieve impact van klimaatverandering op werknemers! Het draagvlak is alvast aanwezig. De vakbondsmensen gaven wel aan dat er nog te weinig kennis is van de concrete gevolgen van klimaatopwarming voor de werknemers. De vakbonden zullen dus stevig moeten inzetten op bewustmaking. Door opleidingen, door informatiecampagnes, in de speeches van vakbondsleiders, door apps waar werknemers hun vragen en opmerkingen kunnen meegeven...
Op Europees niveau moet de vakbond ijveren voor aangepaste wetgeving die de verhoogde risico’s voor arbeiders erkent. Ook moet er geijverd worden dat Europa toeziet op nationale aanpassingsprogramma’s en nodige investeringen. Daarnaast moet de dialoog worden aangegaan met de Europese werkgeversorganisaties.
Ook moet er worden opgeroepen dat nationale regeringen stappen zetten in het versterken van de sociale zekerheid voor kwetsbare groepen, moet er ingezet worden op nationale aanpassingsprogramma’s. De nodige maatregelen op Belgisch niveau zullen moeten gefinancierd worden met opbrengsten uit de aanpak van fiscale fraude en belastingsontwijking, progressieve belastingen (wie veel meer heeft betaald veel meer) en herverdeling van toegevoegde waarde.
Op sectoraal niveau moet worden opgeroepen om te onderhandelen over CAO’s die arbeidsomstandigheden en veiligheidsprocedures aanpassen. Dit moet een van de meest efficiënte methoden zijn om werknemers te beschermen. Ook moet op dit niveau samen met werkgevers en overheden de risico’s en opportuniteiten van de klimaatverandering in kaart worden gebracht voor de sector. Op basis hiervan moeten coherente en doeltreffende aanpassingsstrategieën worden opgesteld.
Op ondernemingsniveau moeten de vakbonden het management vragen een dialoog op te starten om bijkomende risico’s en de benodigde investeringen in kaart te brengen. Informatie- en overlegprocedures van vakbonden en/of ondernemingsraden alsook comités voor gezondheid en veiligheid gebruiken om informatie te verzamelen, beoordelingen uit te voeren en het bedrijfsbeleid aan te passen. Deze organen kunnen werknemers ook helpen om invloed uit te oefenen op de ecologische voetafdruk en de strategie van de onderneming. De ondernemingsraad moet de opleidingsbehoeften bespreken om ervoor te zorgen dat werknemers over de nodige vaardigheden en competenties beschikken om zich aan te passen aan de klimaatverandering en moet ook advies geven over toekomstige investeringen om zeker te zijn dat zij banen kunnen behouden en voorbereid zijn op de toekomstige gevolgen van de klimaatverandering.
Kortom, het is zeer belangrijk dat vakbonden betrokken worden bij het beleidsvormingsproces en dat ze hier zwaar op inzetten. De overgang naar een duurzame economie zal een enorme impact hebben. Het zal dan ook cruciaal zijn dat er wordt gewaakt over de rechtvaardigheid van deze overgang, dat er geen territoriale of sociale kloof ontstaat, zeker waar het gaat over de gebieden en sectoren die het zwaarst zullen getroffen worden.
Sammy Roelant
Climaxi telt heel wat syndicalisten onder zijn leden en is fundamenteel solidair met de vakbonden. Graag zouden we klimaat als een permanent thema zien in onze vakbonden: bij de formulering van eisen voor cao’s en naar regeringen toe, in de comités en de acties…