Vivaldi coalitie: wat met kernenergie?
Van een nieuwe coalitie, met Groen, spA/Vooruit en ECOLO verwacht men een nieuwe kijk op de Belgische energiepolitiek. Die politiek, of het gebrek eraan, deed zich sterk voelen onder de vorige regering, met de tandem Marghem/Jambon (MR/NVA). Wat met de kernuitstap?
De beide rechtse partijen, die vooral de grote industrie willen behagen, hadden een verlenging van 3, daarna 2 reactoren voorzien: de jongste reactoren Tihange 3 en Doel 4, Tihange 1 werd van het verlanglijstje verwijderd. Marghem plaatste nog snel het CRM (een subsidiesysteem voor bedrijven die investeren in vervangende energie bij de sluiting van de centrales) op de agenda. Het project voorziet de bouw van 3 of 4 nieuwe gascentrales, die de basis van de stroomvoorziening moeten leveren in plaats van de kernreactoren.
Belgische kernreactoren problematisch
Wat werd gevraagd aan ECOLO-Groen vanuit de antinucleaire beweging? Om te beginnen de onmiddellijke sluiting van de scheurreactoren Tihange 2 en vooral Doel 3. Tinne Van der Straeten, onze nieuwe groene minister van energie, kent dit dossier zeer goed: ze pleitte voor de onmiddellijke sluiting van Tihange 2 “tot de uitbater onomstotelijk kon bewijzen dat de reactor veilig is”. Dan ook Doel 1 en Doel 2 sluiten: de uitbating van beide stokoude reactoren is onwettig verklaard door het Grondwettelijk Hof omdat de verlenging van de uitbating niet onderworpen werd aan een publieke impact enquête en omdat ze niet meer voldoen aan de nieuwe eisen rond weerstand tegen aardbevingen. Tihange 1 werd ook verlengd zonder publieke impact enquête en het nieuwe nucleaire containerpark werd toegestaan tegen de wil van de plaatselijke bevolking, onder de route van de vrachtvliegtuigen van de luchthaven Bierset. Het reactorpark in België is in zeer bedenkelijke staat. Daarover geen woord in het regeerakkoord.
Wat staat er dan wel in het regeerakkoord?
Onder de ronkende titel “Een Duurzaam Land” lezen we (p.48) dat de regering “resoluut kiest voor de herbevestiging van de kernuitstap” met “respect voor de wettelijke uitstapkalender”. Maar, een rapport onderzoekt tegen eind november 2021 “de bevoorradingszekerheid en de impact op de elektriciteitsprijzen”. Als er een “onverwacht probleem is met de bevoorradingszekerheid” kan de regering de “wettelijke kalender aanpassen voor een capaciteit tot 2 GW”. Met andere woorden: als ENGIE en EDF erin slagen om de stroomvoorziening in gevaar te brengen, mogen ze twee reactoren verder uitbaten. En dat brengt elke dag zowat 1 miljoen Euro per reactor op voor de uitbaters. (EBITDA). Wat de ingebrachte voorwaarden betreft: die worden duidelijk met een beetje geschiedenis.
Tegen kernenergie is ons DNA
De groene partijen zagen het licht in de strijd tegen atoomenergie en atoomwapens. “Deze strijd is deel van ons DNA” zei Jean-Marc Nollet mij. En de kernuitstapwet is het kind van de vorige regeringsdeelname van ECOLO en Groen (toen AGALEV) aan de federale regering. Staatssecretaris Deleuze werd geapprecieerd door de antinucleaire beweging. Veel Waalse activisten stapten uit de beweging en engageerden zich in de opbouw van de groene partijen omdat de wet rond de kernuitstap er was.
Slechts een kleine minderheid wou doorzetten. Want geen enkele reactor werd gesloten en art. 9 van de wet hield een achterdeur open voor de elektro-nucleaire industrie: “In geval van bedreiging van de bevoorradingszekerheid inzake elektriciteit, kan de Koning […] de noodzakelijke maatregelen nemen en dit onverminderd de artikelen 3 tot 7 van deze wet, tenzij in geval van overmacht. Dit advies zal inzonderheid betrekking hebben op de weerslag van de evolutie van de productieprijzen op de bevoorradingszekerheid”. De regering kon daarmee de geplande sluitingen ongedaan maken als de uitbaters de stroomvoorziening in gevaar brengen. Wat ENGIE-Electrabel en EDF-Luminus dan ook prompt gedaan hebben: drie reactoren werden verlengd op een louche manier, en daaraan werden dan ook nog belastingvoordelen gekoppeld.
Tweemaal dezelfde steen
Het regeerakkoord opent opnieuw dezelfde achterpoort die al in de Kernuitstapwet werd ingebouwd, in naam van een zeker realisme. Zeer waarschijnlijk zullen ENGIE-Electrabel en EDF-Luminus dezelfde stroom schaarste organiseren die in het verleden al toeliet de verlenging van Doel1, Doel 2 en Tihange 1 af te dwingen, ondanks de slechte staat van deze schrootreactoren. ECOLO en Groen stemden dit regeerakkoord op 3 oktober, in ruil voor enkele ministerportefeuilles. Blijkbaar herinnert men zich niet hoe sterk de groene partijen achteruitgingen nà de regeringsdeelname aan Verhofstadt I. Zelfs een ezel stoot zich geen tweemaal aan dezelfde steen.
There is no alternative?
Is er een andere optie? Omdat de marktmechanismes er niet slagen de stroomproductie op een sociale en duurzame manier te organiseren, moeten de elektriciteitsproducenten onder democratische controle komen. Een degelijk plan voor de productie van elektriciteit kan alleen een openbaar initiatief zijn: de nodige kapitalen zijn alleen aanwezig bij ENGIE of EDF en in de staatskas. En deze bedrijven vertikken het sinds 2003 resoluut te investeren in hernieuwbare energiebronnen. Ook het ABVV zegt in zijn in 2018 bekrachtigde statuten: “Het ABVV is van mening dat de socialisatie der grote banken en industriële trusts zich opdringt”. Wat energie betreft wordt dit blijkbaar een bittere noodzaak.
Leo Tubbax
Deze reactie van gewezen Vlaams Bouwmeester, Leo Van Broeck, publiceren we hieronder:
'Kernenergie mag niet te duur worden en moet onder controle van onze eigen regering komen ipv onder controle van grote private spelers en consortia. Maar het heeft geen zin om zomaar 'voor' of 'tegen' zijn. Ze heeft ons gered van de zure regen. Ze heeft de uitstoot van miljoenen tonnen CO2 uitgespaard. En ze te vroeg sluiten en in ruil van pure miserie gascentrales moeten bouwen die opnieuw meer CO2 gaan uitstoten is onzin. Wind en zon zijn er niet altijd, en op die momenten moeten we kunnen overschakelen op duurzame opslag en op fast-on-of-switchable hernieuwbare alternatieven.'
'Pas als we dat hebben - en dat is inderdaad liefst zo snel mogelijk - kan het nucleaire afgebouwd worden. De boodschap is dus om te stoppen met vechten 'tegen' het nucleaire en te beginnen vechten voor wat we nodig hebben: opslag, hydro-electrische opslag waar voldoende reliëf is, opslag in waterstof, enz. Zolang we in de klinieken röntgenopnames willen, onder de scanner willen gaan liggen, bestraald willen worden tegen kanker... zolang zullen we nucleair afval blijven bijmaken. De berging ervan kan alleen in tektonische platen die in subductie gaan en die ver voorbij de halfwaardetijd afsmelten in het magma van de aarde (waarvan de kern sowieso radio-actief is). Maar dat kan maar op een paar plaatsen ter wereld; dat vergt dus internationale solidariteit in de plaats van de huidige 'elk land bergt zijn eigen afval'.'
'Als je alle slachtoffers van de drie rampen met reactoren (Three Mile Island, Tsjernobyl en Fukushima) en van de twee bommen van Hiroshima en Nagasaki, plus alle 30-jarige kankers die je aan de drie civiele en twee militaire nucleaire calamiteiten kan toeschrijven bij elkaar optelt kom je worst-case op 480.000 slachtoffers. Er sterven elk jaar op aarde circa 1.300.000 mensen in auto-ongelukken. Dus 80 jaar nucleaire technologie heeft evenveel slachtoffers gemaakt als een kleine 5 maanden autorijden.'
'Hiermee wil ik over geen enkele energiebron een waardeoordeel uitspreken, maar wel aansporen tot rustige objectiviteit, tot het vermijden van polarisatie en tot het zo snel mogelijk inzetten op hernieuwbare bronnen. Biomassa is - by the way - totaal NIET hernieuwbaar. Biomassa pellets zijn meestal gemaakt van bomen, dus fotosynthese van 30 à 100 jaar geleden. Steenkool en stookolie zijn vormen van fossiel hout, dus fotosynthese van duizenden tot honderdduizenden jaren geleden. Een atmosfeer die al teveel CO2 in zich heeft ziet totaal geen verschil tussen uitstoot van verbrande heel oude of verbrande recentere fotosynthese. Wat we vandaag uitstoten is sowieso al meer dan wat de bomen terug kunnen opnemen, dus elke boom die je bijkomend verbrand kan niet terugkeren als hout want onze opnamecapaciteit is al te klein. Als een kamer overstroomt met een instroom die groter is dan wat de pompen van de brandweer kunnen wegpompen is er geen kat die nog geloofd dat je nog een kraantje mag bij opendraaien. Een boom verbrand in een centrale in nog geen uur, en groeit terug in 30 à 100 jaar. Een hectare bos die je verbrand geeft je slechts 1% terug van de door die bomen via fotosynthese opgenomen zonne-energie.'
'Dus de rekening klopt niet qua balans van uitstoot en opnamen, niet qua tijd en niet qua ruimte. Het zal dus grotendeels van zon en wind moeten komen. Vooruit met de geit!'