Doctoraat Katrien Van Poeck

Vorige week werd Katrien Van Poeck Doctor in de Pedagogische Wetenschappen aan de Universiteit van Leuven. Zo zijn er wel méér, denkt u. Moet dat nu ook al op deze website. Ja, zeggen wij, want vzw ’t Uilekot en vzw Climaxi zijn één van de zeven bestudeerde gevallen in dit doctoraat.

Door interesse, een project en heel wat toeval startte vzw ’t Uilekot samen met Victoria Deluxe uit Gent vier jaar geleden met een eerste filmproject ‘Climaxi’. Er werd bekeken in hoeverre de klimaatkwestie samen gaat met de sociale zaak, en dit vooral door de ogen van de gewone mensen. Het leverde ontroerende getuigenissen op van o.m. een jongeman uit een Rijsselse arme familie die bewogen vertelde over armoede in de wereld. Hilarische beelden van mensen in Gent die verbaasd uit de lucht vielen bij het horen van termen als ‘ecologische voetafdruk’. De naam van de film werd de naam van een door de overheid erkende beweging voor klimaat en sociale rechtvaardigheid.

Het jaar daarop produceerden Climaxi en ’t Uilekot de film van Leo en Ann-Katrien ‘ Duurzaam op Papier’ over Veracel, een multinational uit Brazilië die het FSC label (ecologisch hout) verkreeg maar in de feiten de Indiaanse gemeenschap wegduwt uit het regenwoud en regelmatig de pesticidenspuit hanteert.

Nog later namen we de camera weer zelf ter hand voor de productie van Fish & Run, een film over de ecologische en sociale aspecten van de Belgische visserij. Een manier van documentaires maken groeide met vallen en opstaan. Noem het een participatieve aanpak met een groot buikgevoel, of zoiets. De docu’s staan vooral open voor debat, brengen discussie en zijn maximaal beïnvloedbaar door de deelnemers en

medewerkers. Dat betekent dat er vb. slechts een minimumscenario gemaakt wordt en dat het verhaal onderweg nog alle richtingen uit kan. Niet altijd makkelijk voor de technici die er aan meewerken en niet evident naar een aantal overheden toe. U maakt een film maar hebt geen scenario? En bovendien wil U nog zaken ter discussie stellen? Tja, dat past moeilijk in onze visie.

Met behulp van JINT en de Europese Gemeenschap en dank zij de erkenning van Climaxi als beweging werd er doorgezet. Op zo een moment komt zo een doctoraat als uit de hemel gevallen.

Van Poeck wilde een poging doen om een aantal dynamieken en praktijken binnen de Natuur en Milieu Educatie sector in kaart te brengen en te gaan zien hoe die in mekaar zitten. Tenslotte willen we allemaal de mensen een stukje vorming meegeven via theater, cursussen, film enz…

Volgende organisaties werden onderzocht: Milieuopvoeding Op School, Ecolife, vzw ’t Uilekot/Climaxi, Transitienetwerk Vlaanderen, Centrum De Bourgoyen Gent, Transitienetwerk Vlaanderen en CSA-boerderij Deinze.

Uitgangspunt was dat de duurzaamheidskwesties waar we mee te maken hebben méér en méér bovenaan de agenda staan terwijl er eveneens minder eensgezindheid is over de concrete aanpak en visie: In het nieuwste klimaatrapport van de Verenigde Naties worden de cijfers van de temperatuurstijging iets gerelativeerd om kritiek te vermijden. De problematiek van de genetische manipulatie staat bovenaan de agenda maar de aardappelactivisten worden veroordeeld voor bendevorming.

Er zijn dus zeer ingrijpende gevolgen in al deze kwesties maar ook zéér uiteenlopende meningen naar oplossingen toe. Vraag is dan wat je als organisatie die bezig is met vorming nog als antwoord moet geven. Je kan de mensen gaan opvoeden tot actief burgerschap of je kan ze gaan zeggen wat ze moeten doen: met de fiets rijden, water sparen enz.

Nogal wat literatuur pleit voor het eerste: mondige mensen lezen zelf en op lange termijn. Wat mensen moeten doen zijn ze dikwijls zeer snel vergeten of denken ze gedaan te hebben. Een recent onderzoek toont vb. aan dat

1/2

de meerderheid van de Belgen denkt zelf energie bespaard te hebben terwijl de totale energieconsumptie groeit.

Heel wat mensen uit de pedagogische sector zijn het er dan ook over eens dat je mennsen eerst en vooral moet helpen mondig te zijn, te discuteren enz. Auteurs Bruno Latour en Noortje Marres stellen dat duurzame kwesties publieke kwesties moeten worden, onderwerp van een echt maatschappelijk debat.

Zij stellen ook dat het beleid eerder kiest voor privatisering van de discussie (de discussie beperken, wegmoffelen) in plaats van ze publiek te maken. Ondanks dit beleid lopen er toch een aantal praktijken buiten de lijntjes en zijn die wél bezig met het publiek maken van de problemen. En daar komen dan in dit onderzoek vooral de participatieve aanpak van ’t Uilekot/Climaxi om de hoek kijken.

Bij de mondelinge discussie die zich na de presentatie van het doctoraat ontspon tussen de verdedigster en een aantal uitdagers-professoren (met o.m. Danny Wildemeersch, Simon…..) die kritische vragen voorbereid hadden kwam de filmpraktijk van beide vzw ’s meermaals aan bod.

Hoe lang blijft de boodschap dan hangen? Is vorming dan sowieso sociale actie? In hoeverre botsen vorming en actie met mekaar?

Van Poeck gaf aan dat in de praktijk van de vzw’s bijzonder veel onderzoeksmateriaal terug te vinden is: “ In Fish en Run zie ik bijvoorbeeld al veel meer politieke boodschap dan in de eerste film en de vraag is in hoeverre dat dan participatie van mensen remt of stimuleert. Ga je dan niet al dingen zelf in de mensen hun mond leggen, vanuit een morele verontwaardiging, in plaats van ze zelf te laten open bloeien?”

Ook werd gediscuteerd over de democratische kwestie: zelfs als je een open scenario hebt zijn er maar een paar mensen die echt beslissen wat er uiteindelijk in de film komt. Hoe kan je dat dan verbeteren? Hoe kan je iets zo breed mogelijk dragen?

Het zijn niet altijd makkelijke vragen, maar als ze allemaal te maken hebben met de praktijk die door ’t Uilekot en Climaxi opgebouwd is, dan is het wel mooi om iemand zoveel aspecten te zien vinden in de eigen praktijk.