Engie-Electrabel: de vervuiler wordt betaald

Er is een akkoord tussen de regering en Engie Electrabel. Of beter, er is één stap meer gezet ernaartoe. De volgende maanden zullen uitwijzen of dit in de praktijk werkelijk zo zal zijn. Maar de toon is gezet. Electrabel wordt allerlei steun beloofd als ze de twee minst oude kernreactoren toch maar wil verlengen. Ondertussen rijft het bedrijf de miljarden van klanten maar binnen, met de verkoop van veel te dure elektriciteit.

Privatiseren van de winsten en baten, socialiseren van de verliezen en risico’s.
De besprekingen en het akkoord met de regering legt geen windeieren voor Engie Electrabel. Op allerhande manieren wordt het bedrijf in de watten gelegd. Als ze alle inspanningen doet om Doel 4 en Tihange 3 terug aan de praat te krijgen tegen de winter van 2026-2027 (vanaf november 2026), zal een maximumfactuur voor het hoogradioactief afval van toepassing worden. Het resultaat om klaar te zijn tegen 2026-2027 is daarbij niet belangrijk: het gaat om een zogenaamde “inspanningenverbintenis”. Zelfs als ze niet klaar geraken tegen 2026-2027, maar “alle inspanningen gedaan hebben”, geldt deze regeling al. Het kan over miljarden gaan. Want de factuur van het bergen van afval is nog niet eens bekend. En hoe hoog die maximumfactuur ligt, is ook nog niet geweten. Dit is nog onderwerp van verdere onderhandelingen. 

Cadeaus, cadeaus, en nog eens cadeaus
Hetzelfde geldt bij een andere regeling. Een tweede regeling houdt wel een resultaten verbintenis in. Als Doel 4 en Tihange 3 in november 2027 klaar zijn, komt er ook nog eens een maximumfactuur voor het laag radioactief afval. Bovendien ligt ook een soort van prijsgarantie op tafel, waarbij een bijpassing komt vanaf een bepaalde “lage” elektriciteitsprijs. Engie krijgt dus winstgarantie. En de belastingbetaler en elektriciteitsconsument een garantie om daarvoor op te draaien.

De misplaatste controle over eigen energie
De regering beweert dat ze mee de regie van “onze” energie in handen neemt. Dat zou gebeuren wanneer ze mee instapt in een maatschappij dat ze deelt met Engie om Doel 4 en Tihange uit te baten. Liberalen die de energiesector nationaliseren? Nee hoor, de medezeggenschap is een eis van Engie Electrabel om de risico’s te kunnen afwentelen op de gewone burger. Dan gaat het niet alleen om de risico’s verbonden aan de afvalberging en ontmanteling van de kerncentrales – twee dure en vooralsnog onbekende kostenposten. Maar dus ook een winstgarantie.

De mythe van goedkope kernenergie wordt weer eens doorprikt
Waarom is vadertje staat toch zo hard nodig voor Engie? We hebben hier te doen met een oude technologie, van bij het begin van de koude oorlogsjaren van half vorige eeuw. Ze is zogenaamd beproefd en rijp. Zo rijp dat we er ons blauw aan dreigen te betalen. Nu de dure facturen voor de ontmanteling van kernreactoren duidelijker worden, en het behandelen en bergen van radioactief afval op de agenda komen, wordt het onrustwekkend voor de aandeelhouders van Engie welke enorme facturen op de loer liggen. Ervaringen met ontmantelingen van kerncentrales vallen overal duurder uit dan eerst geraamd. Met de berging van hoog radioactief afval is er nog amper ervaring. En juist daarom maakt Engie Electrabel er een breekpunt van dat de gewone vrouw en man van de straat er mee voor moeten opdraaien. De leugen van goedkope kernenergie toont haar venijn in de staart, namelijk na het einde leven van de kerncentrale. Er is maar één rechtvaardige oplossing, en dat is dat alleen Engie Electrabel en haar aandeelhouders de volledige factuur betalen.

Opnieuw een (valse) belofte van energiezekerheid
In België zijn er twee momenten geweest waar er concrete voorbereidingen getroffen werden voor afschakelplannen. Telkens waren het slecht functionerende of onveilige kernreactoren die aan de basis hiervan lagen. Zowel in 2015, en vooral in 2018 lagen vele reactoren ongepland stil, bovenop geplande stilstanden. In 2018 waren dat er zelfs zes van de zeven. En net zoals de pyromaan die zich als brandweerman voordoet, kwam de roep naar kernenergie als oplossing voor de problemen… die kernenergie zelf had veroorzaakt. 

België is afhankelijker van Russisch uranium dan van Russisch gas
Daar komt nu nog een andere vorm van volksmisleiding bij. De verlenging van kernreactoren wordt voorgesteld als een antwoord op de oorlog in Oekraïne. Dat zou de clausule van het regeerakkoord tot leven wekken, dat stelt dat dreigende bevoorradingsonzekerheid de sluiting van alle reactoren in 2025 (deels) kan teniet doen. Maar als de oorlog in Oekraïne iets leert, dan is het dat het erg onveilig en onbetrouwbaar is om op kernenergie te rekenen. Niet alleen toont de oorlog aan hoe een kerncentrale een gevaarlijk oorlogsdoelwit is. Denk maar aan alle perikelen rond de grootste kerncentrale in Europa, namelijk de kerncentrale van Zaporijia. Bovendien is België, net als bijna alle Westerse landen, afhankelijk van Russisch uranium om haar kerncentrales te doen draaien. Ons onafhankelijk maken van Russisch gas, door ons afhankelijk te maken en te houden van Russisch uranium? Dat laatste komt immers naar de brandstofstavenfabriek in Lingen, dat ook Belgische kerncentrales van brandstofstaven voorziet. 

Verlengde kernreactoren vallen ook onverwachts stil
Bovendien zijn steeds ouder wordende kernreactoren gevoelig aan toenemende gebreken en stilstanden. Dat kunnen we in Frankrijk zien, het land dat na de VS, de meeste kernreactoren heeft. Ze kampt al jaren met steeds meer problemen met haar verouderende reactoren. Vorig jaar ontdekte men gebreken in het noodkoelcircuit bij de minst oude kernreactoren in Chooz en Civaux. Daarna ontdekte men gelijkaardige problemen in nog oudere kernreactoren. Daardoor lagen op een bepaald moment meer dan de helft van de 56 Franse reactoren stil. Niet alleen de gasprijzen, maar ook de falende Franse kernreactoren hebben de prijs van elektriciteit tot ongekende hoogten gevoerd. Met een pikant Belgisch detail. Ook in België hebben we iets gelijkaardigs meegemaakt. In april werd een lek ontdekt, eveneens in een noodkoelcircuit van Doel 1. Dat leidde tot een zeer lange stilstand van deze reactor, en… tot het aanvuren van de noodzaak om afschakelplannen op scherp te zetten in de winter van 2018. Doel 1 was toen zo oud als Doel 4 en Tihange 3 na hun geplande verlenging zullen zijn…

Kunnen we niet anders dan opnieuw twee kernreactoren verlengen?
Kernlobbyisten beweren dat we niet zonder kernenergie kunnen, zeker niet nu. Maar dat is de werkelijkheid op zijn kop zetten. Kernenergie houdt al tientallen jaren de uitbouw van een alternatief energiesysteem tegen. En ze gaat dat nog tien jaren langer doen als de twee oude reactoren Doel 4 en Tihange 3 verlengd worden.

Er is wel degelijk een alternatief. In plaats van meer dan een miljard te verspillen aan oude onzekere reactoren, kan dat en ander geld veel beter gebruikt worden. Het beleid moet een  programma versnellen van zowel energiebesparingen als investeringen in nieuwe capaciteiten. Die laatste dienen dan uitsluitend te gaan naar hernieuwbare energie, maar ook klimaatpositieve energie dat netto broeikasgassen uit de atmosfeer haalt. Een versnelde investering in nieuwe offshore windmolens in de nieuwe Elisabethzone, evenals in het vernieuwen van de bestaande zone in de Belgische Noordzee. En nieuwe wind en zonne- energie op het land, evenals groene waterstof op land en zee. Dat is echte Belgische energie, volledig onafhankelijk van iedereen, Rusland zowel als de VS. Bovendien is het voor de werkzekerheid van het Electrabel personeel veiliger wanneer de huidige nucleaire sites omgeschakeld worden naar hernieuwbare en klimaatpositieve energiecentra van de toekomst, in plaats van te blijven kleven aan afgedane kernenergie. En als de staat eindelijk publieke zeggenschap wil, waarom dan de grote energieproductie en distributie niet helemaal in openbare en coöperatieve handen nemen? Dan kan deze vitale sector vanuit sociale motieven voor werknemers en consumenten georganiseerd worden, in plaats van winstmaximalisatie voor enkele grote kapitalisten.

Marc Alexander, 11 maart-beweging