Bouwen in overstromingsgevoelig gebied
Naar aanleiding van de recente watersnood in Wallonië, neemt Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir een standpunt in de waterproblematiek in. Ze doet een oproep om in Vlaanderen niet meer te bouwen in overstromingsgevoelige gebieden en maakt daar ook middelen voor vrij. Climaxi wil minister Demir helpen. Wij namen de stad Geraardsbergen onder de loep en dienen vanaf nu bezwaar in tegen alle bouwaanvragen die zich situeren in overstromingsgebied. Climaxi werkt ook aan een modelbezwaarschrift dat kan gebruikt worden door iedereen in Vlaanderen die met bouwaanvragen in overstromingsgebied geconfronteerd wordt.
Minister Demir roept lokale besturen op niet langer bouwvergunningen af te leveren in gebieden waarvan duidelijk is dat ze gevoelig zijn voor overstromingen. 'Investeren in zulke gebieden is investeren in je eigen ellende', zegt ze in een interview voor VRT NWS. Zulke gebieden kunnen volgens haar beter gebruikt worden voor natte natuur. Dat is volgens haar enerzijds goed om onze waterproblemen (zowel tekort als overlast) aan te pakken en anderzijds om onze huizen beter te beschermen tegen volgende overstromingen bij wateroverlast.
Naast haar expliciete vraag aan steden en gemeenten, maakt ze ook 15 miljoen euro vrij om 1.600 hectare grond te laten uitdoven. Het betreft bouwgronden in woon-, industrie- of recreatiegebieden met overstromingsrisico. ‘Dus gaan we daar niet meer bouwen’, zegt ze. ‘Dat is vragen om problemen. De Watertoets is duidelijk: als die negatief is, mag men niet vergunnen. We zullen ook vanuit de Vlaamse Regering systematisch in beroep gaan tegen zulke vergunningen.’
Enkele dagen geleden trok ze al een bouwvergunning in voor een verkaveling van 60 huizen en appartementen in Assebroek.
Climaxi apprecieert de alertheid van de minister maar vindt dat er vooral wetgevend werk moet verricht worden. In 2018 selecteerde Vlaanderen een aantal ‘signaalgebieden’ die niet verder mochten bebouwd worden of aan een strengere watertoets moeten voldoen. Tot nu toe is daar niets mee gebeurd omdat politici blijven palaberen over wie de schadevergoeding moet betalen voor bijvoorbeeld in het Gewestplan voorziene ‘woongebieden’ waar plots niet meer mag gebouwd worden. Climaxi vindt dat men deze lijst dringend moet vastleggen en dat een bestemming in het Gewestplan niet automatisch bouwrecht geeft. Die ‘signaalgebieden’ zijn overigens vrij beperkt in vergelijking met de echte overstromingsgevoelige gebieden. Bij bouwaanvragen voor overstrominbgsgevoelige gebieden moet de lokale overheid een Watertoets uitvoeren. Die is regelmatig vrij dubieus: gemeenten willen zoveel mogelijk inwoners die belastingen betalen en politici weigeren niet graag iets aan potentiële kiezers. Die toets wordt dan ook dikwijls maar half uitgevoerd. Ook de adviserende instantie Aquafin beperkt zich dikwijls tot het verplichten van regenwaterputten en bijkomende buffering. Climaxi wil eenvoudigweg dat er niet meer gebouwd wordt in overstromingsgevoelige gebieden en wil iedereen die daar tegen in bezwaar gaat, helpen via een model van bezwaarschrift
Toch nog nieuwbouw in overstromingsgebied?
Omdat Geraardsbergen bekend staat om haar waterproblematiek bij watersnood nemen we de gemeente in Zuid-Oost-Vlaanderen als voorbeeld en als eerste actie.
Zopas is er op 30 juli l.l. een openbaar onderzoek opgestart voor een verkaveling op een perceel in de Majoor van Lierdelaan. Die plaats heeft nochtans al vaak moeten afrekenen met overstromingen. Ook de overstromingen in 2010 hadden die hoek van de straat blank gezet en voor veel schade aan de huizen gezorgd. Provincie Oost-Vlaanderen ging er nadien over tot onteigening en afbraak van vijf woonhuizen. De betreffende bouwaanvraag is naastliggend aan de afgebroken huizen (op de foto: de ondergelopen weide rechts van de bromfietser is de plaats van de bouwaanvraag).
Het betreffende perceel ligt dus in effectief overstromingsgevoelig gebied. We stellen ons de vraag hoe het stadsbestuur van Geraardsbergen zal reageren op deze bouwaanvraag, in het licht van de uitspraken van minister Demir.
Lokaal beleid door de jaren heen
Het stadsbestuur van Geraardsbergen heeft een kwalijke reputatie als het om bouwaanvragen in overstromingsgevoelig gebied gaat. Laat de Majoor van Lierdelaan daarvan nu net een goed voorbeeld zijn (van hoe het niet moet..). De hele straat vanaf de Majoor van Lierde-brug over de Dender naar de Gaverstraat toe was sinds oudsher natuurlijk overstromingsgebied. De laatste dertig jaar werd de straat echter volledig vol gebouwd. Met het toenemende aantal overstromingen, steeg de vraag van de bewoners om hogere dijken aan te leggen, ter bescherming van hun huizen. De watersnood in Wallonië maakt duidelijk dat dijken geen blijvende garantie zijn om de voeten droog te houden. Het is hoognodig om op beleidsvlak de juiste beslissingen te nemen en wetten te stellen die ons beter beschermen tegen extreme weersomstandigheden zoals overstromingen. Climaxi vindt dat minister dat dan ook aansluitend zou moeten doen, nl. wetten maken die het onmogelijk maken om nog te bouwen in overstromingsgebied. De gevolgen van de klimaatverandering zullen steeds vaker zorgen voor weersextremen, ook in Vlaanderen. Met de klimaatramp in onze achtertuin, Wallonië, is dat nu wel duidelijk geworden.
Milieufront Omer Wattez bevestigt dat Geraardsbergen in hun werkingsgebied het grootste aantal illegale bouwaanvragen telt. ‘Vaak gaat dat om inbreuken op de Watertoets. Die Watertoets is een handig instrument dat zowel burgers als beleid kan helpen om de juiste beslissingen te nemen inzake bouwen in watergevoelig gebied. Helaas is die tool nog steeds niet bij wet verplicht en kan ze makkelijk omzeild of genegeerd worden’, zegt voorzitter Patrick Vandermenschbrugge.
Vooruit- of wegkijken?
Sinds de ijdele poging om een betonstop in te voeren, was er ook in de Denderstad een versnelling in bouwprojecten waar te nemen. Veel eigenaars van gronden hoopten die nog snel te kunnen vol bouwen, zonder verhinderd te worden door de betonstop. Verschillende percelen in watergevoelig gebied werden in allerijl nog aangesneden met bouwplannen. De projecten voldoen doorgaans wel aan de opgelegde (maar vaak nog onvoldoend relevante) maatregelen zoals het steken van een waterreservoir of zelfs bouwen op palen. Die maatregelen zorgen vaak genoeg enkel voor een oplossing van het individuele gevaar zonder een collectieve oplossing te zijn. Daarvoor brengen die maatregelen immers weinig zoden aan de dijk.
In Goeferdinge bijvoorbeeld is zopas nog een vergunning verleend voor de bouw van een woonhuis in effectief overstromingsgebied van de Molenbeek.
Langs diezelfde Molenbeek, in de Vooruitzichtstraat op de rand van het stadscentrum, is deze week nog een openbaar onderzoek gestart voor de bouw van een meergezinswoning van 38 units. Met de ligging naast de Molenbeek die verderop in de Dender uitmondt, bevindt de Vooruitzichtstraat zich eveneens in effectief overstromingsgebied. Ook dit dossier lijkt ons moeilijk te rijmen met de uitspraken en intenties van minister Demir. Climaxi vindt overigens dat de betreffende percelen beter als open groenzone zouden worden ingericht. Op die manier kan de site enerzijds zorgen voor opvang van het overtollige water van de Molenbeek en anderzijds voor een verkoelend effect in de stad. Het planvoorstel om van de site een groenzone te maken met capaciteit voor wateropvang dateert van enkele jaren terug maar werd door het lokale beleid niet weerhouden. In de huidige context zou het nochtans van grote meerwaarde kunnen zijn op de rand van het stadscentrum van Geraardsbergen. Die meerwaarde zou een mogelijke groenzone overigens niet enkel voor waterbeheer bieden, maar tevens als mogelijke verbinding voor fietsverkeer. In die zin zou de groene inrichting ook inspelen op meer veilige fietsverplaatsingen naar het stadscentrum en dus indirect ook op een ontlasting van het vastgelopen autoverkeer op de Astridlaan (N42). Zoals Dirk Draulans deze week schrijft in Knack: 'Ruimte voor natuur behouden of creëren houdt niet alleen aspecten in van klimaatadaptatie (aanpassen aan de gevolgen van de klimaatopwarming, zoals een hoger risico op overstromingen), maar ook van mitigatie: vermijden dat er (nog) meer CO2 in de atmosfeer terechtkomt.' Binnen de juiste proporties zou zo'n groene gordel rond het stadscentrum daarop kunnen inspelen.
Climaxi in actie
Climaxi gaat in op de uitnodiging van de minister en neemt een dossier in Geraardsbergen als voorbeeld. Climaxi schrijft een model van bezwaarschrift. Wie dat wil, kan het gebruiken om in beroep te gaan tegen bouwaanvragen in overstromingsgevoelig gebied in eigen buurt. Het model bezwaarschrift publiceren we eerstdaags op onze website.
Wim Schrever
Filip De Bodt