Climaxi dient 'zienswijze' in

Energie

Milieu-effecten rapportage schaliegasontginning in Nederland. In 2011 kondigde Minister van Economische Zaken (toen Verhagen) af dat er geen proefboringen zouden worden toegestaan zolang er geen onderzoek gedaan werd naar mogelijke gevolgen en risico’s van het opsporen en winnen van schalie- en steenkoolgas in termen van veiligheid voor natuur, mens en milieu. Deze aankondiging kwam er naar aanleiding van de vele protesten tegen plannen om schaliegas te ontginnen in Nederland. Er werd toen een onderzoek opgestart.

 

Het onderzoek was in de zomer van 2013 klaar, maar er kwam veel

kritiek op. Een paar ingenieursbureaus in het consortium dat het onderzoek uitvoerde verdienden zelf aan schaliegas. Het onderzoek was onvolledig en had belangrijke literatuur genegeerd (vooral als het ongunstig was voor schaliegas).

Vervolgens heeft huidige Minister van Economische Zaken, Minister Kamp, besloten een structuurvisie op te maken. Deze moet begin 2015 klaar zijn.

Op 29 mei werd de kennisgevingsnota gelanceerd in functie van een plan-MER die de basis moet vormen voor de opmaak van een structuurvisie. Deze structuurvisie zal aangeven of en zo ja waar in Nederland mogelijk schaliegas gewonnen kan worden. Het openbaar onderzoek loopt van 29 mei tot en met 9 juli 2014. http://www.rvo.nl/subsidies-regelingen/structuurvisie-schaliegas-fase-1

Steenkoolgas vs schaliegas

In België hebben we het tot nu vooral gehad over steenkoolgas ontginning. Zowel steenkoolgas als schaliegas zijn vormen van onconventionele gaswinning. Er zijn dus heel wat gelijkenissen en gelijkaardige risico’s mee verbonden, maar ook verschillen.

Schaliegas is methaan of aardgas dat opgesloten zit tussen de kleideeltjes in schalielagen (kleisteen). Het aanboren van schaliegas gebeurt door eerst verticaal te boren, tot een diepte van 1000 tot 5000 meter en vervolgens de kleisteenlaag horizontaal enkele kilometers te doorboren. Onder hoge druk wordt een mix van water, chemicaliën en zandkorrels de kleisteenlaag ingespoten. Hierdoor ontstaan scheuren waarlangs het gas naar de boorschacht kan lopen (fracken). Door gebruik van water gemengd met zand en chemicaliën worden deze scheuren gevuld en opengehouden, waardoor het – in het gesteente aanwezige – gas wegstroomt.

Mogelijke risico’s/gevolgen zijn: vervuiling grondwater (door methaan lekkages en chemicaliën die in ondergrond achterblijven), vervuild afvalwater (productiewater dat terug opgepompt wordt) dat onvoldoende gezuiverd kan worden en in rivieren terecht komt. Daarnaast is er sprake van een grootschalig waterverbruik voor het fracken, industrialisering van het landschap, lawaai en méér vrachtverkeer. Door het fracken is er ook een verhoogd risico op aardbevingen.

In het belang van het klimaat hoeven we er ook niet aan te beginnen. Methaan is een sterker broeikasgas dan CO2 en dus slecht voor het klimaat. Bovendien betekent het een nieuwe generatie investeringen en overheidssubsidies die niet naar hernieuwbare energie of energiebesparende maatregelen (zoals isolatie) gaan.

Steenkoolgas is het methaan of aardgas dat opgesloten zit in steenkool. Om dit gas te winnen, moet er zowel verticaal als horizontaal geboord worden. De meeste steenkoollagen staan vol grondwater dat er eerst uitgepompt moet worden. Op die manier wordt de druk in de steenkoollagen verminderd waardoor het gas vrij komt. Anders dan bij schaliegas wordt er minder gebruik gemaakt van ‘fracking’ (ook al omdat de steenkoollagen in Vlaanderen dunner zijn), maar het is altijd mogelijk dat er in het laatste stadium van het productieproces toch gefrackt wordt.

Vervuiling van het grondwater door het gebruik van chemicaliën tijdens het boorproces en methaan lekkages vormt ook hier een groot risico. Bovendien zitten we met heel grote hoeveelheden toxisch productiewater opgescheept. In het vervuild steenkoolwater zitten zware metalen en het kan ook radioactief zijn. Een economisch rendabele manier om dat water te zuiveren, bestaat gewoonweg niet. De industrialisering van het landschap en een slecht rapport voor het klimaatverhaal zijn hier ook belangrijke nadelen.

Grensoverschrijdende gevolgen

Omdat er als gevolg van de Structuurvisie mogelijk sprake is van grensoverschrijdende milieugevolgen in België en Duitsland, vindt er grensoverschrijdende consultatie plaats. Eisen voor grensoverschrijdende consultatie zijn vastgelegd in het zogenaamde Espoo verdrag. Tussen Nederland en Vlaanderen en Nederland en Duitsland zijn, in aanvulling hierop, afzonderlijke afspraken gemaakt over grensoverschrijdende consultatie.

In België zijn er momenteel (nog) geen opsporingsvergunningen voor schaliegas. De Limburgse

Reconversiemaatschappij (LRM) richtte wel samen met Dart Energy (nu overgenomen door IGAS) Limburg Gas op. Zij kregen een opsporingsvergunning voor steenkoolgas in een gebied dat zich uitstrekt van Maasmechelen tot Beringen (370 km2).

Wat betreft de ontwikkelingen in Nederland worden voornamelijk grensoverschrijdende gevolgen verwacht voor volgende 7 Limburgse gemeenten: Lommel, Voeren, Maaseik, Maasmechelen, Dilsen-Stokkem, Kinrooi en Hamont-Achel

Deze gemeenten zullen dan ook betrokken worden bij het verdere onderzoek. Omdat het mogelijk ontginningsgebied in Nederland zeer groot is, roepen wij zoveel mogelijk mensen, gemeenten, provincies en organisaties te reageren op het voorstel zoals het nu voorligt. Hieronder vindt u meer informatie over de manier waarop u dit kan doen. Alsook enkele voorbeelden die u kan kopiëren of gebruiken als inspiratiebron.

Zienswijzen indienen

Zienswijzen kunnen digitaal worden ingediend via een web formulier dat te vinden is op https://respons.itera.nl/Formulier/Structuurvisie%20Schaliegas

U vindt er volgende vragen:

  • Zijn er milieuthema’s die volgens u ontbreken in het onderzoek naar de milieueffecten?
  • Kunt u zich vinden in de criteria op grond waarvan bepaalde gebieden al dan niet worden uitgesloten van het milieuonderzoek?
  • Is er sprake van onjuistheden of worden zaken over het hoofd gezien in de conceptnotitie reikwijdte en detailniveau?
  • Kunt u aangeven welke aspecten voor u belangrijk zijn bij eventuele opsporing en winning van schaliegas?
  • Zijn er andere zaken die u naar voren wilt brengen?

Zienswijze van Climaxi

De zienswijze van Climaxi is gebaseerd op de brief die Schaliegasvrij Nederland publiceerde en die ook per post ingediend kan worden. https://www.schaliegasvrij.nl/2014/06/02/wat-u-nu-kunt-doen-tegen-de-sch...

Hieronder vindt u mogelijke antwoorden die u gerust kan kopiëren of gebruiken als inspiratie.

Zijn er milieuthema’s die volgens u ontbreken in het onderzoek naar de milieueffecten?

Ja. In hoofdstuk 5 (Aanpak milieubeoordeling) ontbreekt een groot aantal aspecten die ook onderzocht zouden moeten worden:

Het effect op het water en de bodem blijft een van de grote problemen bij schaliegaswinning. In het rapport wordt de wijze van verwerking van het radioactieve afvalwater niet verduidelijkt. Hoe gaat men dit doen? Wat is de kostprijs hiervan?  Indien men bijvoorbeeld het afvalwater opnieuw zou injecteren, wordt er dan onderzoek gedaan naar de aardbevingsrisico’s?

Welke invloed heeft het watergebruik op de beschikbaarheid van water voor natuur, landbouw en drinkwater?

Wat zijn de bestanddelen van de frack vloeistof?

Hoe gaat men controle uitvoeren op de verlaten boorputten die eventueel kunnen lekken?

Het effect op het landschap lijkt niet realistisch. De gesuggereerde 13 boorlocaties zijn onrealistisch. Zelfs bij minimale schaliegaswinning zou dat een veelvoud hiervan zijn. Daarnaast wordt er nergens gesproken over de aanleg van extra infrastructuur.

Uit het concept blijkt ook dat het effect op de luchtkwaliteit niet volledig in rekening gebracht wordt. Worden de emissies van zowel de schaliegaswinning als het daarmee verbonden verkeer in rekening gebracht? Worden de gevolgen en kosten voor de volksgezondheid hiervan mee in rekening gebracht?

Kunt u zich vinden in de criteria op grond waarvan bepaalde gebieden al dan niet worden uitgesloten van het milieuonderzoek?

Nee. Uit de notitie blijkt dat een zeer groot deel van het landelijk gebied mogelijks ‘zoekgebied’ is voor schaliegasboringen. Hoewel het hier om onderzoek gaat, dringen wij erop dat als er duidelijk negatieve effecten zijn voor bepaalde gebieden die zouden blijken uit de plan-MER, deze alsnog worden uitgesloten in de structuurvisie.

Een aantal onaanvaardbare elementen zijn:

  • Boringen in of dichtbij alle bewoonde gebieden, inclusief meer of minder verstedelijkte  gebieden;
  • Fracken onder drinkwaterwinningsgebieden, grondwaterbeschermingsgebieden en boringsvrije zones, ook beneden 1000 meter diepte (uit wetenschappelijke literatuur en grondwaterverontreiniging in de Verenigde Staten is gebleken dat een veiligheidszone van 1000 meter geen garantie beidt voor de veiligheid van grondwater);
  • Boringen in natuurgebieden in Nederland (niet alleen Natura2000 gebieden), inclusief natuurmonumenten en de ecologische hoofdstructuur (in alle natuurgebieden is door de overheid en burgers veel geïnvesteerd en alle natuurgebieden zijn belangrijk om de kwaliteit van de natuur in Nederland te handhaven);
  • Boringen in of dichtbij zones met breuken in de diepe grond, waar risico’s ontstaan voor lekkage van fracking vloeistof of geïnduceerde aardbevingen.

Is er sprake van onjuistheden of worden zaken over het hoofd gezien in de conceptnotitie reikwijdte en detailniveau?

Uit de tekst blijkt dat er geen sprake meer is van een afweging of er schaliegas gewonnen zou moeten worden in Nederland, maar enkel nog van de invulling van het hoe en waar. Dit toont aan dat de uitkomst van de plan-MER en de structuurvisie al vaststaat, namelijk dat schaliegas nuttig en noodzakelijk zal zijn, en dat het in Nederland opgespoord en gewonnen gaat worden. Dit ondermijnt de geloofwaardigheid van de plan-MER en de daarop gebaseerde besluitvorming. Gebrek aan maatschappelijk draagvlak blijkt overduidelijk uit de protesten rond de reeds geplande boorlocaties en de 167 gemeenten en 9 provincies zich hebben uitgesproken tegen schaliegaswinning op hun grondgebied.  Er moet aantoonbaar voldoende gewicht gegeven worden aan de optie “geen schaliegaswinning in Nederland” als gelijkwaardige optie in het gehele traject van de structuurvisie.

De afweging van nut en noodzaak (hoofdstuk 6) kan enkel op een eerlijke, zinvolle manier gebeuren wanneer deze energievorm (hier schaliegas) wordt afgewogen tegen scenario’s waarin alternatieve energievormen aan bod komen. Als schaliegaswinning een bepaald effect heeft op landelijke of lokale economie, kan ditzelfde of een positiever resultaat wellicht ook behaald worden door de inzet van een duurzame (niet-fossiele) energievorm? Deze optie (duurzame energie in plaats van schaliegas) wordt niet meegewogen in het dossier.

Kunt u aangeven welke aspecten voor u belangrijk zijn bij eventuele opsporing en winning van schaliegas?

Zijn investeringen in schaliegas te verantwoorden, wanneer bewezen is dat deze leiden tot een extra uitstoot van methaan?

De huidige klimaatproblemen vragen net om investeringen in duurzame energie in plaats van een volgende generatie fossiele brandstoffen aan te boren.

Zijn er andere zaken die u naar voren wilt brengen?

Er wordt gesproken over schaliegas en steenkoolgas maar er wordt niet aangegeven of andere onconventionele fossiele brandstoffen met vergaande gevolgen voor milieu en veiligheid, zoals schalie-olie en ondergrondse koolvergassing ook binnen de plan-Mer vallen. Als burger heb ik recht op duidelijkheid hierover. Alle onconventionele fossiele brandstoffen dienen zonder voorbehoud binnen de reikwijdte van de plan-MER gebracht te worden.

Landbouw ontbreekt als thema terwijl de boringen zouden plaatsvinden in landelijk gebied. Ik vraag me dan ook af wat de effecten zijn op landbouw en voedselveiligheid.

Er wordt geen rekening gehouden met de extra werkgelegenheid die in de sector duurzame energie wordt geschapen, terwijl schaliegas net zorgt voor jobverlies in andere sectoren (landbouw, toerisme,…).

Is het nog te verantwoorden om als overheid in een vervuilende, fossiele brandstof te investeren? Vragen de huidige klimaatproblemen niet om investeringen in hernieuwbare energiebronnen?

Wat zullen de gevolgen hiervan zijn in de grensstreek met België? Risico’s zullen niet enkel op Nederlandse bodem te verwachten zijn.