De klimaattop in Glasgow… een maand later
We spraken met Tom en Keesha, twee jongeren die vorige maand de tijd namen om naar Schotland te trekken, naar de COP 26. Ze gingen naar de internationale klimaattop om een tegenstem te laten horen als het over de klimaatcrisis gaat. Climaxi vroeg hen om een terugblik op hun reis naar Glasgow en wat ze ervan meenemen om zichzelf in de toekomst te kunnen organiseren in België.
Climaxi: Wat bracht jullie er toe om naar Glasgow te gaan? Wanneer namen jullie deze beslissing en waarom?
Keesha: Ik ben al een tijdje actief binnen de klimaatbeweging, en ben er veel mee bezig in mijn vrije tijd als ook voordien tijdens mijn opleiding. Ik ben momenteel voornamelijk actief bij Extinction Rebellion en Fridays For Future Antwerpen maar ook wat voor andere groepen. Ik zag de reis naar de klimaattop als een kans om 'like-minded' mensen te ontmoeten, mensen die wat denken zoals ik. Kennis, inzichten en perspectieven uitwisselen, een actievoeren dat hopelijk tot in de klimaattop ontvangen werd. Ik kreeg via een vriendin te horen dat er een 'climate train' naar Glasgow was voor jongeren, met een goedkoper tarief en workshops daarbij. Zo kwam ik in contact met het Belgische collectief Road to Glasgow.
Tom: We hebben die beslissing genomen met een vriendengroepje dat al sinds 2018 bezig is met klimaatactivisme. De twee vorige klimaatconferenties hebben we vanuit België gevolgd. We waren benieuwd hoe het zou zijn om daar zelf aanwezig te zijn, zowel in de straten van Glasgow als op de klimaattop zelf. We wilden kennismaken met andere jongeren van over heel de wereld en samen onze stem laten horen. Het project Road to Glasgow, ondersteund door jeugddienst Globelink en 11.11.11, kwam als geroepen.
Climaxi: Bracht de reis jullie ongeveer wat jullie ervan verwacht hadden?
Tom: Voor mij wel. Ik heb superveel contacten gelegd met jongeren van over heel de wereld. We hebben al concreet samengewerkt om hun ervaringen van de conferentie te delen met het Belgische middenveld en er staan nog andere samenwerkingen in de stijgers. Ik heb kunnen deelnemen aan drie gigantische protestacties en ik heb kunnen ervaren hoe het eraan toe gaat op de klimaattop zelf tijdens de onderhandelingen. Voor mij was de reis geslaagd.
Keesha: Toen ik vertrok naar Glasgow wist ik niet goed wat te verwachten. Ik liet wat dingen open en wou o.a. actie gaan voeren. Ik had bv. voor de tweede week gepland om acties met Extinction Rebellion te doen. Ik had verwacht om veel interessante mensen te leren kennen, nieuwe kennis te vergaren en mijn beeld over de crisis te verbreden. Ik wou niet alleen actie voeren met een directe impact en actievoerders ondersteunen, maar ook mezelf verder uitdagen. Via ontmoetingen tijdens acties, de vele getuigenissen van MAPA (Most Affected People and Areas) en de panelgesprekken met onder andere inheemse activisten is dit ook gebeurd.
Waar ik me nog niet op voorbereid had, was vooral hoe emotioneel deze ervaring ging zijn. Tijdens het leren, luisteren, marsen, zingen, lezen en schrijven, kwamen er vaak veel emoties naar boven. Op de laatste dag van de klimaattop was er bijvoorbeeld een protestactie georganiseerd door o.a. Fridays for Future en Extinction Rebellion. Er kwamen honderden mensen op af. Tijdens deze actie moest ik huilen omdat ik zoveel frustratie en boosheid voelde door het falen van de topontmoeting, maar ook verdriet voor al de schade (in de brede zin) die de crisis veroorzaakt. Momenten als deze gaven wel een gevoel van verbondenheid en samenhorigheid over de grenzen heen. Je beseft plots dat je niet de enige bent die elke dag wakker ligt van het probleem en dat echte verandering hier ligt, niet binnen de muren van de klimaattop, maar bij mensen die dag in dag uit werken om iets tegen de klimaat- en ecologische crisis te doen. Wat me opviel was hoe hard er gewerkt werd rond klimaatrechtvaardigheid en de ongelijkheid in deze crisis.
Climaxi: Wat versta je onder de term klimaatrechtvaardigheid Keesha?
Het concept van klimaatrechtvaardigheid is voor iedereen anders, afhankelijk vanuit welk referentiekader je spreekt. Ik had onlangs de kans om een interactieve webinar te doen met een viertal andere vrouwelijke klimaatactivisten van over heel de wereld en een groep van een 15-tal jongeren. We kwamen tot de conclusie dat het voor ons gaat over een hele hoop dingen. Bv. de waarheid spreken over de oorsprong van de klimaat- en ecologische crisis en dus de elementen die het hebben veroorzaakt. Niet Jan met de pet die zijn auto te veel heeft gewassen, ook niet overpopulatie, 'China' of 'de menselijke aard'. Wel het kapitalisme, kolonialisme, de obsessie over groei, de visie van natuur als iets extern, waar wij naast of boven staan, waaruit oneindig lang geput kan worden, iets inferieur, iets dat instrumenteel is voor 'de' mens etc. Aangeven wie het treft, dus wie het meest de effecten/impact voelt van de crisis - dit zijn vaak zij die net het minst hebben bijgedragen aan het probleem, voornamelijk landen uit het Globale Zuiden en eilanden, maar ook mensen die nu al discriminatie, onderdrukking en (sociale) uitsluiting ervaren zoals mensen uit de LGBTQI+ gemeenschap, ouderen, mensen die leven in armoede, vrouwen, mensen met een beperking… Het gaat ook over de oplossingen die naar voor worden geschoven - systematische veranderingen dus, niet gewoon een marktlogica toepassen op de problemen, niet gewoon het kapitalisme vergroenen, wél oplossingen die voor iedereen werken, een feministisch perspectief, instituten afbouwen en nieuwe creëren...
Je kan denk ik wel zien dat het heel belangrijk is voor mij, in mijn ogen kunnen we de klimaat- en ecologische crisis niet oplossen zonder klimaatrechtvaardigheid. Binnen de klimaatbeweging moeten we aandacht geven aan diegenen die te weinig gehoord worden, hen laten spreken voor zichzelf, en dat dominante groepen dus ook af en toe hun plaats en aandacht eens moeten afstaan. We moeten onze eigen positie en privileges continu in vraag durven stellen en goed nadenken over de boodschap en effecten van onze acties.
Tom: Klimaatrechtvaardigheid betekent dat de prijs van de transitie niet betaald word door de werkende klasse en arme mensen. Die last moet terechtkomen bij de rijken van vandaag. Wij moeten genieten van de transitie. De rijken moeten betalen.
Keesha: Zo’n COP is sowieso een vrij exclusieve bijeenkomst, waar voornamelijk Westerse landen beslissingen maken voor de rest van de wereld. Niet elke land is dus (gelijk) gerepresenteerd, en vooral landen uit het Globale Zuiden worden te weinig gehoord, terwijl zij de effecten van deze crisis het hardst voelen. Daarbovenop kwam dan ook nog eens het feit dat iedereen gevaccineerd moest zijn en doordat niet elk land gelijke toegang heeft tot vaccins het Globale Noorden nog meer oververtegenwoordigd was. Ik zag dat verschillende bewegingen – inheemse, feministische, queer, antiracistische, jongeren, vakbonden, klimaat – samenkwamen in de protesten. Dat mis ik hier wel. In Antwerpen bijvoorbeeld worden deze strijden nog veel te veel naast elkaar in plaats van in samenspraak gevoerd. Ik heb tijdens de reis ook veel nieuwe jongeren leren kennen, waar ik nu dan weer nieuwe projecten mee aan het opstarten ben.
Climaxi: Soms lijken jullie te opteren voor een soort van breed front strategie. Jullie zijn niet alleen actief in verschillende groepen, er zijn er ook heel wat waar jullie mee willen samenwerken als het over de klimaatcrisis gaat. In hoeverre slagen jullie er in om
een eigenheid daarin te bewaren en hoe belangrijk is deze eigenheid voor jullie?
Keesha: Voor mij is eigenheid zeker belangrijk en ik zal ook altijd kritisch kijken naar de projecten/organisaties waar ik mijn tijd en energie in steek. Het intersectionele denken, ook wel kruispuntdenken genoemd, is daarin belangrijk: rekening houden met het probleem van de verschillende soorten discriminatie en hoe die al dan niet samen kunnen gaan, bijvoorbeeld op het vlak van kleur, gender etc. Ook wat het doel is, wie er spreekt, welke woordenschat en methodes ze gebruiken enzovoort. Als je ziet dat een organisatie streeft naar duurzaamheid maar niet nadenkt over systematische veranderingen of hoe de 'groene revolutie' voor velen in het Globale Zuiden, en dan vooral vrouwen, een enorme impact heeft, ben ik al sceptisch (om nog niet te spreken over voorbeelden waarbij men duidelijk aan greenwashing doet). Andere voorbeelden zijn bv. organisaties waarin er weinig diversiteit is qua perspectieven. Ook bij projecten georganiseerd door de Stad Antwerpen of instellingen die bv. heel 'top-down' werken, haak ik meestal af. Mijn eigenheid bewaren betekent voor mij kritisch zijn tegenover de kansen die op mijn pad komen, en enkel ingaan op projecten die mijn visie delen, waarvan ik echt overtuigd ben dat ze het hart op de juiste plaats hebben en zichzelf ook in vraag durven stellen. Ik zal nooit aan iets deelnemen omdat het er simpelweg goed uit ziet of omdat het een mooie sociale media campagne zou zijn. Ik wil echt wel 100% achter het project staan en met trots kunnen zeggen dat ik er aan bijdraag.
Tom: Onze ‘eigenheid’ is net het universele karakter van onze principes. Wij begrijpen dat het in ieders belang is om de transitie te maken. Wij begrijpen dat iedereen wil overschakelen op een samenleving die in lijn ligt met de realiteit van onze ecosystemen en de menselijke behoeften. Wij begrijpen dat daar niks individualistisch aan is. We zijn het allemaal eens dat die transitie sociaal moet zijn en dat we moeten samenwerken. Iedereen die het daarmee eens is heeft een rol te spelen. Wij zijn gewoon diegene die er heel de tijd over praten.
Climaxi: Aan welke voorwaarden voldoet een groep best in deze kwestie? Hoe kan een groep die bezig is met de klimaatkwestie jullie ervan
overtuigen om mee te doen?
Keesha: Ik vind het uiteraard belangrijk dat het vanuit mensen in de samenleving komt, dat het vertrekt van hun noden en dat het representatief is voor de diversiteit die er bestaat. Natuurlijk wens ik ook een groep die niet simpelweg winst wil maken maar echt radicale verandering teweeg wil brengen, die verschillende perspectieven in acht neemt en die durft de verbindingen te maken tussen de verschillende vormen van onderdrukking, een juist beeld heeft over de geschiedenis, ons economisch systeem... Daarnaast hecht ik ook veel belang aan de relaties binnen de groep, of er genoeg ondersteuning, dankbaarheid, zorg voor elkaar, begrip, communicatie is.
Tom: Wij willen samenwerken met iedereen die de noodzaak begrijpt van onze samenleving in lijn te brengen met de ecosystemen waarin ze bestaat. Het enige verschil tussen ons en andere ecologische of sociale activisten is dat wij geloven dat de oplossing een synthese van beiden is. Als je de aandacht van de klimaatjongeren wil hebben moet je wel de historische ervaringen van die twee bewegingen kunnen verklaren. We moeten ons behoeden voor de totalitaire overblijfselen van oude ideologieën. Voor ons is democratie geen abstract concept maar een manier van werken. Het is onze manier van werken. Je moet dan ook aansluiten bij de verschillende thema’s waar jongeren vandaag mee bezig zijn: inclusiviteit en dekolonisatie, gendervrijheid en transrechten, privacy…
door Rafa Grinfield