Tijdens een panelgesprek in Leuven op 3 februari rond het thema steenkoolgas leek niemand het direct te zien zitten om in België te beginnen met de ontginning. Ook Professor Rudy Swennen (KU Leuven) waarschuwde voor de problemen die eventuele ontginning met zich meebrengt. LRM was, zoals gebruikelijk, de stralende afwezige.

De avond ging van start met een wetenschappelijke inleiding door professor Swennen. Rudy

Swennen kwam de afgelopen weken meermaals in de media rond onderzoek dat de KU Leuven zal voeren naar de aanwezigheid schaliegas in Vlaanderen. Tijdens zijn uiteenzetting sprak hij onder andere over “enhanced CBM”, een techniek waarbij men CO2 in de grond injecteert waardoor de CO2 aan de steenkool blijft plakken en het methaan vrij komt. Dit zou dus als voordeel hebben dat je je uitstoot beperkt, doordat je CO2 opruimt. Hij bekende echter zelf dat je in de Kempen maar heel weinig CO2 kwijt kan.

Over het project in Limburg zei hij dat om de ontginning economisch rendabel te maken er 20 boringen gedaan zouden moeten worden. De grootste horizontale boringen zijn 8 km (horizontaal, ondergronds). De vraag is natuurlijk hoe je dit in balans brengt met de  hoge bevolkingsgraad in de regio.

Fracking

Bij CBM (steenkoolgasontginning) komt het steenkoolgas omhoog langs van nature aanwezige breuklijnen in de steenkool en is fracking in een beginfase niet nodig. Wanneer de gasproductie van de boorsite daalt, is de kans groot dat men toch gaat overwegen om te fracken. De aardbevingen die hierbij ondergronds worden veroorzaakt vormen volgens de professor geen enkel probleem omdat ze zo licht zijn. De chemicaliën die men gebruikt zijn een ander verhaal.

Hij benadrukte dat er vandaag vooral meer onderzoek gedaan moet worden. “We moeten eerst de huidige geologische situatie kennen. Misschien zijn er al wel methaanlekken in de Kempen.’’

Problemen

Professor Swennen benoemde ook de problemen die steenkoolgasontginning met zich meebrengt. "Het geproduceerde water is meestal heel zout, bevat zware metalen en is vaak licht radioactief. Er zijn nog geen technische mogelijkheden om die radioactiviteit eruit te halen." Als mogelijke oplossing noemde hij het water elders terug in de grond pompen. Dit leek echter geen goede oplossing, omdat het risico op aardbevingen hierbij vrij hoog is.

Een ander probleem van steenkoolgasontginning is het risico op methaanlekken. Hierbij benadrukte hij dat methaan een broeikasgas is dat nog veel sterker is dan CO2. Ook bij de duurzaamheid van de boorschacht, gemaakt uit cement, kun je vragen stellen. Hoe duurzaam is dat cement?

Ondanks de nadelen beschouwt hij steenkoolgas toch nog altijd als verstandiger dan olie of steenkool.

Maatschappelijk debat

Na deze inleiding was het aan de panelleden: Han van de Vijveren (werkzaam bij Vito rond energie en transitie,

Leuven Klimaatneutraal), Hermes Sanctorum (Vlaams parlementslid voor Groen) en Robrecht Bothuyne (Vlaams parlementslid voor CD&V). Volgens Robrecht Bothuyne (CD&V) impliceert de huidige regelgeving een maatschappelijk debat, doordat er voor elke boring een stedenbouwkundige vergunning en een milieu effecten rapport (MER) nodig is. Hermes Sanctorum (Groen) was het hier niet mee eens. “Het grote verhaal ontbreekt. Een MER is per boorlocatie, maar de vraag ‘Willen we steenkoolgas in Limburg?’ wordt niet beantwoord”.

Kennis

Bothuyne gaf toe dat er te weinig kennis is in het parlement. “Het klinkt weinig aantrekkelijk om morgen te beginnen. Maar we zullen de komende jaren meer gas nodig hebben. Ik betwijfel of het in Vlaanderen op een verantwoorde manier gewonnen kan worden. Onderzoek zullen wij echter nooit tegenhouden.”

Regelgeving

Swennen stelde dat steenkoolgasontginning technologisch mogelijk is, maar dat de huidige wetgeving niet toereikend is voor controle. “Bedrijven zullen het zelf niet altijd aangeven als er iets mis gaat.”

Hermes Sanctorum herinnerde aan het ontbreken van een duidelijk Europees kader. De Europese Commissie kondigde onlangs een reguleringsraamwerk voor onconventionele fossiele brandstoffen aan wat niet meer bleek te zijn dan een stel niet-bindende aanbevelingen. Binnen Europe is er dan ook geen eensgezindheid over de noodzaak van een bindend kader. Enkele landen zoals het Verenigd Koninkrijk en Polen zijn niet gewonnen voor een regulerend kader.

Ook het Vlaamse energiebeleid noemde hij heel verstrooid. “De Vlaamse, Federale en lokale overheden zijn allemaal bevoegd voor verschillende delen van het energiebeleid. Als we tegen 2050 volledig willen

overschakelen op hernieuwbare energie, moeten we een pact sluiten tussen de verschillende bestuursniveau en het eens zijn over doelstellingen.”

Bothuyne benadrukte dat in dat pact niet alleen doelstellingen maar ook acties moeten staan. Naast de politiek moeten ook de energieproducenten en de energiegebruikers betrokken worden.

Opsporingsvergunning

Hermes Sanctorum stelde vragen bij de opsporingsvergunning die in april vorig jaar door minister Schauvliege werd verleend. “Die opsporingsvergunning is niet zo onschuldig als vaak wordt voorgesteld. Er staat in dat binnen de 2 jaar duidelijk moet zijn waar er geboord kan worden, binnen de 4 jaar moet er een

verkenningsboring uitgevoerd worden en over 6 jaar moet er een proefinstallatie zijn. Er is veel geld betrokken bij dit onderzoek, geld dat voor een deel van de Vlaamse overheid komt. Ik heb weinig vertrouwen dat als er zoveel geïnvesteerd wordt, de plannen op een later ogenblik uit ecologische overwegingen zullen worden afgeblazen.”

Klimaat en transitie

Sanctorum: “Bezorgdheid is hier zeker op zijn plaats. Het klimaatverhaal van steenkoolgas is zeer negatief. We moeten in de eerste plaats fossiele brandstoffen onder de grond houden. Uit onderzoek is gebleken dat 60 tot 80% van de huidige gekende reserves ongebruikt moeten blijven. Onconventionele fossiele brandstoffen zijn daarin nog niet meegerekend.”

Volgens Han van de Vijveren (Vito energie/transitie) moeten we nu kiezen voor hernieuwbare energie en energie efficiëntie. “Waarom kiezen tussen cholera en de pest als de weg naar gezondheid open ligt? Technisch en economisch is 100% hernieuwbare energie mogelijk. De bottlenecks zijn beleidsmatig en psychologisch. De politieke wil ontbreekt.”

Volgens Robrecht Bothuyne is de politieke wil er wel, maar is het momenteel nog niet mogelijk al over te schakelen. “We willen allemaal morgen overschakelen op 100% hernieuwbare energie, maar er is niemand die dat kan leveren. Iedereen is het erover eens dat gas het beste is in een transitiefase. In Vlaanderen kan dat misschien niet op verantwoorde manier ontgonnen worden, maar elders in Europa misschien wel. We zullen het van ergens moeten halen.”

Van de Vijveren haalde een onderzoek van Vito aan, waaruit bleek dat een ‘’energiewende’’ in België mogelijk zou zijn tegen 2050. Dit vraagt wel enorme inspanningen en investeringen, 300 tot 400 miljard euro.

Werkgelegenheid

Uiteraard werd er ook over werkgelegenheid gesproken. Tenslotte is dat één van de terugkerende argumenten van de industrie: steenkoolgasontginning levert banen op. Bothuyne: “Door de schaliegasrevolutie in de VS trekt de industrie aan en verschuiven banen naar de VS. De overheid is verplicht om te onderzoeken of schaliegas/steenkoolgasontginning in België vergelijkbare voordelen zou opleveren.”

Iedereen was het wel eens over het feit dat het VS model niet zomaar naar Europa kon worden gekopieerd. Geologisch is het een heel ander verhaal en de bevolkingsdichtheid is ook zeer verschillend.

Van de Vijveren haalde cijfers aan waaruit blijkt dat de hernieuwbare sector meer jobs oplevert tegen een lagere investering. Bovendien vermijd je de extra kosten die klimaatschade op de lange termijn gaat opleveren.

Vragen uit het publiek

Tijdens de vragen ging het publiek in op het onderzoek van de KUL naar de mogelijkheid om tegelijk met steenkoolgasontginning ook naar schaliegas te gaan fracken. Op de vraag of dit onderzoek effect zou hebben op het project in Limburg antwoordde professor Swennen lachend dat “het binnen één doctoraat onmogelijk is om te zeggen of iets economisch rendabel is. Hopelijk zal het wel richtaangevend zijn.’’

Enkele toehoorders vonden het jammer dat LRM, hoewel uitgenodigd, niet aanwezig was om hun kant van het verhaal te verdedigen. ‘’Bij een maatschappelijk debat wil je toch beide kanten van het verhaal horen. Hopelijk zijn ze er de volgende keer wel bij.’’

Stop Steenkoolgas en Climaxi vzw zijn alvast tevreden dat er een boeiend debat plaatsvond. Iedereen was het ook eens over de noodzaak aan zo een breed maatschappelijk debat. Liefst vóór er opsporingsvergunningen worden toegekend uiteraard. Stop Steenkoolgas organiseert op 29 april een volgend debat aan de universiteit van Hasselt. Meer info volgt.