Waarom zou Ineos de ethaankraker van Project One nog bouwen?

Ineos kondigde begin dit jaar aan dat ze een deel van Project One in de koelkast steekt. De investering in de PDH-eenheid die jaarlijks 750 duizend ton propyleen zou produceren gaat voorlopig niet door. Ineos heeft het over een ‘herschikking’ van de investering, de moeilijkere marktcondities voor propyleen en benadrukt dat de beslissing niets te maken heeft met de protestacties tegen het project. Ineos spreekt wel over de bouw van een ethaankraker in de haven van Antwerpen. Climaxi keek dieper in op een studie van Carbon Tracker ‘The Future’s Not in Plastics: Why plastics demand won’t rescue the oil sector’.

De overlap tussen plastics, metrochemicaliën, fossiele brandstoffen zoals olie en gas is uiterst complex en het is moeilijk om hierover voorspellingen te doen.

Vraag naar plastics

Er is een zeer grote kloof tussen de verwachtingen van gevestigde spelers voor een aanhoudende sterke groei van vraag naar plastics én het vermogen om inzamelings- en recycleringsinfrastructuur op te schalen om een degelijk alternatief te zijn. De enige oplossing om deze kloof te verkleinen is de hoeveelheid nieuw plastic in het systeem aanzienlijk te verminderen.

De beweging naar meer recyclage maar ook de beweging naar een circulaire economie doet het einde van nieuw plastic vermoeden. We zien beleidsinspanningen om de plasticlobby gedeeltelijk aanbanden te leggen. Zo worden plasticzakken geweerd, maar toch worden recyclage-initiatieven nog steeds niet voldoende ondersteund zoals bijvoorbeeld de statiegeldcoalitie.

De olie en petrochemische industrie daarentegen geloven in de toekomstige groei van de vraag naar plastic. Momenteel staan de olieprijzen heel laag. Dit maakt dat virgin plastic, nieuw gemaakt plastic, goedkoper in de markt staat dan gerecycleerd plastic. Een aanhoudende lage olieprijs maakt de markt voor afgeleide petrochemicaliën zoals ethaan en ethyleen aantrekkelijk.

Ethaan en ethyleen

Onderzoeksgroepen uit de petro-industrie zijn niet geneigd om de vraag naar kunststoffen te voorspellen, maar ze voorspellen wel de capaciteit voor ethyleen, de grootste intermediaire chemische stof in het productieproces van kunststof. Voor COVID voorspelden zij een jaarlijkse groei van de ethyleen-productiecapaciteit van 4% tot 7% in de periode 2019-2024.

De lage prijzen voor ethaan in de VS hebben de investeringen in de petrochemische industrie sterk doen toenemen, voornamelijk om dit ethaan om te zetten in plastic. De Amerikaanse Raad voor Chemie stelde in 2020 vast dat dat er 205 miljard dollar geïnvesteerd is in de Amerikaanse petrochemische sector.

Tegelijkertijd focussen oliemaatschappijen wereldwijd op investeren in kunststoffen als één van de weinige lichtpuntjes voor groei. Tijdens COVID viel een groot aandeel van transport stil en dus ook het verbruik van olie of brandstoffen. Ze kozen ervoor om meer kapitaal in de petro-chemische sector te investeren. De oliemaatschappijen maakten dus een noemenswaardige overstap naar grotere investeringen in de petrochemische sector in een poging om hun economieën te diversifiëren.

Uit de studie van carbon tracker blijkt dat olie voor de productie van kunststoffen tweederde van de totale vraag naar olie in de petrochemie uitmaakt. Bovendien impliceren de gegevens van de studie dat dit aandeel tegen 2040 zal stijgen tot 77%.  

In 2019 was er een overproductie van ethyleen op de markt. De stijging van investeringen door de petrochemie én de oliemaatschappijen dreigen de overcapaciteit in ethyleen enkel maar te vergroten. Bloomberg stelt dat de geplande uitbreiding van de ethyleencapaciteit in 2020 13 mt bedraagt en dat de totale geplande capaciteitsgroei in de periode van vijf jaar tot 2024 49 mt bedraagt. Wood Mackenzie voorspelt een daling van de vraag naar polymeren in 2020 met 4%. Als dit ook voor ethyleen geldt, dan betekent de combinatie van een snel groeiend aanbod en een licht dalende vraag dat de overcapaciteit eind 2020 37 mt zal bedragen.

De grafiek hieronder laat zien dat de plannen van de sector voor de verhoging van de capaciteit contrasteert met de vraag naar ethyleen als de kunststoffen terugkaatsen in 2021.

Waardeloze petrochemische investeringen

Het risico voor de maatschappij zit hem in het schril contrast tussen de verhoogde investeringen door de petrochemische industrie met oog op een jaarlijkse capaciteitsgroei van 4% en de potentiële dreiging van een daling in de vraag naar plastic. Als de investeringen in installaties voor ethyleen en ethaan niet worden stopgezet, zal dit leiden tot aanhoudend lage prijzen en waardeloze petrochemische investeringen. De Vlaamse overheid investeert mee in de nieuwe ethaankraker in de haven van Antwerpen. Wanneer deze investering waardeloos blijkt, gaat ons belastinggeld letterlijk de put in. Daarnaast is de gecreeëerde tewerkstelling niet van duurzame aard en is er geen mogelijkheid om een breed gedragen syndicale werking op te starten in een fabriek die toch niet lang gaat mee gaan.

Eind 2020 werd de vergunning voor het kappen van het bos voor Project One van Ineos vernietigd door de Raad voor Vergunningsbetwistingen. Ineos liet ondertussen weten dat ze niet verder zullen procederen voor de afzonderlijke vergunningsaanvraag voor de ontbossing. We kunnen vermoeden dat ze werken aan een uitgebreide, nieuwe vergunningsaanvraag die zowel de boskap als de bouw van de fabriek inhoudt. De strijd is dus nog niet geleverd.

Waarom dan toch produceren?

Het kernargument van de petrochemische industrie om steevast te geloven in een stijging van de vraag naar plastics zijn de opkomende markten. De vraag zou blijven stijgen door de verdere uitbouw van de Aziatische markt, met China op kop en de Afrikaanse markt bezig is. Zij gaan ervan uit dat het consumptiegedrag van het Westen gekopieerd zal worden naar deze markten waardoor de vraag naar plastic zal stijgen.

Een andere verklaring voor de optimische kijk van de olie- en petrochemie op de stijging van de vraag naar plastic is hun geloof in het feit dat ze niet zullen betalen voor vervuiling en opkuis van plastics in zeeën, oceanen en natuurgebieden. Een streng en uitgebreid milieu-beleid kan hier verandering in brengen.

Toch kunnen we als klimaatbeweging optimistisch zijn over de maatregelen die vandaag al genomen worden in deze opkomende markten. President Modi van India heeft zich uitgesproken voor een verbod op het gebruik van wegwerpplastics. En er zijn talrijke initiatieven in gang gezet in verschillende Afrikaanse landen om het gebruik van plastic te beperken. Zo is Rwanda koploper in het recycleren en bannen ze al bijna 10 jaar het gebruik van plastic zakken.

Een streng en ambitieus industrieel klimaatbeleid is hoogstnoodzakelijk, ook in België. Climaxi pleit dan ook voor strenge normering, geplande sectorale investeringen en overleg tussen politiek, vakbonden en milieuorganisaties om de haven op topkoers te houden op het vlak van duurzaamheid en tewerkstelling. Het is nu tijd om te schakelen naar een circulaire economie. We moeten afstappen van fossiele brandstoffen door het invoeren van strenge normering en het beboeten van de overtreders.

Katrin Van den Troost

Lees ook: Waar blijft dat Vlaams industrieel klimaatbeleid?

Lees ook: Climaxi solidair met loonstrijd