Hittegolf na hittegolf beukt op de wereld in en ons beleid kijkt toe

Zuid-Europa wordt geteisterd door een hittegolf die al weken aanhoudt en waarvan het einde nog niet in zicht is. Italië, Spanje, Griekenland, Turkije, Servië, Frankrijk, Duitsland en Hongarije hebben zwaar te lijden onder de hoge temperaturen. We bereikten afgelopen weken 48°C op Sardinië, 41°C in Rome en 40°C en meer in Athene. De bevolking kreunt er onder de hitte en deze legt het gewone leven lam. Ook in China houdt de aanhoudende hitte lelijk huis. 

De eerste week van juli 2023 werd genoteerd als de warmste week op aarde wereldwijd. Dinsdag 4 juli ‘23 en woensdag 5 juli ’23 was het volgens gegevens van de Amerikaanse National Centers for Environmental Prediction (NCEP) gemiddeld 17,18 °C op onze planeet. Dit is de hoogste temperatuur ooit waargenomen. De opwarming van de aarde is geen bezorgdheid in de toekomst. Het gebeurt vandaag en we voelen nu al, sneller dan verwacht, de negatieve gevolgen hiervan.

Op basis van het globale temperatuurrecord dat de eerste week van juli bereikt werd, zei Secretaris-generaal António Guterres van de Verenigde Naties dat 'de klimaatverandering uit de hand loopt' en dat “als we doorgaan met het uitstellen van belangrijke maatregelen die nodig zijn, denk ik dat we naar een catastrofale situatie gaan, zoals de laatste twee temperatuurrecords aantonen.'

Steden

Steden als Rome, Athene en andere grootsteden verkondigden code rood. Dat wil zeggen dat het in deze steden te warm is voor het ‘dagelijkse leven’ en er maatregelen getroffen moeten worden. De overheden geven het advies om veel water te drinken, de schaduw op te zoeken, binnen te blijven, alcohol en koffie te vermijden en om bijvoorbeeld niet te gaan hardlopen. Mensen met zware beroepen mogen in Griekenland 's middags, als de temperaturen het hoogst zijn, niet werken. Ouderen, jonge kinderen en zwangere vrouwen zijn eveneens kwetsbare groepen, net als mensen die weinig of geen toegang hebben tot water, schaduw en verkoeling. Mensen die dak- of thuisloos zijn hebben beperkt of geen toegang tot water of een woning met airconditioning.  

Het toerisme beleeft rond deze tijd normaal gezien hoogdagen rond de Middelandse zee. We zien dat het ook toeristen stilaan te warm wordt, toenemende bosbranden bedreigen ook hen terwijl resorts en campings te veel water nodig hebben waar de voorraad slinkt na intense droogte. De hoge temperaturen dwingen mensen om de meest verkoelde plaatsen op te zoeken maar de hitte dag en nacht vermijden is een uitdaging. Vaak komt het neer op binnen blijven en het uithouden. 

Landbouw

Ook boeren moeten zich aanpassen aan deze hoge temperaturen. De zon verschroeit oogsten en versterkt – samen met droogte – de waterschaarste. Net nu de tomaten, aubergines en olijfbomen in bloei komen staan en hun vruchten beginnen dragen. 

Julia van Greenland, een coöperatie van olijfboeren vlakbij Athene zeg dat: ‘Het weer heel anders is dit jaar, de hoge temperaturen zorgen ervoor dat we niet veel kunnen werken op het veld. We zien dat de bomen afzien van de hitte.'

Vluchtelingen

Vorige week raakte tegelijk bekend dat de Europese Unie een deal sluit met Tunesië om migranten af te raden naar Europa te komen. Net op hetzelfde moment brengt Al Jazeera naar buiten dat Tunesië honderden vluchtelingen de woestijn ingestuurd heeft zonder water, beschutting of eten. In hoge temperaturen en met en onvergeeflijke zon, zorgt dit voor schrijnende en levensbedreigende situaties.

Terwijl Europa de huidige migratiestromen naar de Unie zelfs met dergelijke onmenselijke praktijken wil tegengaan, kunnen we ons amper inbeelden welke migratiegolven er teweeg gebracht zullen worden door de klimaatontwrichting. Zo zullen delen van de wereld simpelweg te warm worden om als mens te kunnen leven en te voorzien in voldoende water en voedselproductie. Toch gebeurt er schier te weinig om de klimaatverandering tegen te gaan, zowel Europees als mondiaal. De temperatuurstijging beperken onder de 2°C wordt met de dag steeds meer onrealistisch en dat terwijl beleidsmakers de consequenties daarvan (zouden moeten) kennen.

Beleid

Ondertussen is de Natuurherstelwet er maar niptjes doorgekomen in Europa. Deze wet zou lidstaten aanmoedigen om haar natuur te herstellen om zodat ze als buffer mee extreme natuurfenomenen kunnen opvangen. Onze eigenste premier De Croo haalde recent nog aan om ‘op de pauzeknop te drukken’. Ook Zuhal Demir, minister van leefomgeving, staat sceptisch tegenover een strenger klimaat- en milieubeleid onder het carrouselcredo van ‘onbetaalbaar en onhaalbaar’. 

Terwijl onze ministers na jaren nog steeds niet zijn toegekomen aan een doortastend klimaatbeleid, maken multinationals als Ineos, Exxon Mobil, Total, Shell en anderen gretig gebruik van het momentum om tot de laatste druppel fossiele brandstoffen op te pompen. Daarbij maken ze ook nog eens miljarden winsten. Geld dat niet gebruikt zal worden om landbouw en natuur te herstellen, in te zetten op een duurzame waterhuishouding, gebouwen te isoleren of vluchtelingen met waarde op te vangen. 

Vlaams minister van onderwijs Ben Weyts maakte zich in 2019 druk om de klimaatspijbelaars en wierp op dat de kennis en scholing van de toekomstige generatie dé belangrijke wapens tegen de klimaatverandering zullen zijn. Decennialang voorspellen wetenschappers de klimaatverandering en keer op keer blijkt dat hun analyses accuraat zijn. Ook zij worden, zelfs vandaag, niet serieus genomen door beleidsmakers. De jonge generatie heeft door wat erop het spel staat en ziet dat dit winstgevend systeem nooit de nodige inspanning zal leveren om het klimaat te redden. 

Climaxi ziet hoe steeds meer mensen uit de boot vallen en slachtoffer worden van de klimaatopwarming. De strijd gaat steeds meer over sociale ongelijkheid en herverdeling van winsten, investeringen in collectieve oplossingen zoals openbaar vervoer, isolatie. Maar ook een drastische ommezwaai van productieprocessen weg van fossiel en uitstoot van broeikasgassen, een landbouwmodel op maat van de vruchtbaarheid van de grond. 

Eco & Fair importeert rechtstreeks van boeren in Italië en Griekenland. Wil je boerencoöperaties steunen die een ander landbouwmodel uittesten? Koop via www.ecofair.be hun (h)eerlijke producten.

Katrin Van den Troost en Michelle Van Impe